Κυριακή 26 Ιουλίου 2009

Ραντεβού στην πλατεία Nike.


Τους τελευταίους μήνες, περιμένοντας ή βιώνοντας οικονομικές υφέσεις και κρίσεις, ακούμε για ένα νεοφιλελευθερισμό που νοσεί, ένα σύστημα που χρεοκόπησε και μια αδιέξοδη πολιτική που έφτασε επιτέλους σε αδιέξοδο. Η διαφήμιση, συστατικό κομμάτι του συστήματος αυτού, έπαιξε για χρόνια το ρόλο του μεταφραστή του φαντασιακού σε πραγματικό, ρυθμίζοντας επιθυμίες και τελικά γεννώντας ανάγκες εκεί που δεν υπήρχαν. Πέρα από λάδι στα γρανάζια του όλου συστήματος, πολλοί είδαν στη διαφήμιση ως το κεντρικό κομμάτι και την ουσία της θεαματικής κοινωνίας στην οποία ζούμε. Με την κρίση, μαζί με άπειρα άλλα ερωτήματα τίθεται και το εξής: Μπορείς να διαφημίσεις δάνεια, εν μέσω εικόνων αποκάλυψης, ζωγραφισμένες από τις ίδιες τις τράπεζες που γέννησαν την κρίση; Και αν τελικά δεν μπορείς, πως καταφέρνει κανείς μαζί με το οικονομικό σύστημα να αμφισβητήσει την ίδια τη διαφήμιση και τα συμπτώματα της;
Λίγα χρόνια πριν, κάπου στο 2003 οι κάτοικοι της Βιέννης αντίκρισαν στην πλατεία του Καρόλου (Κάρλσπλάτς), ένα τσίγκινο διαφημιστικό περίπτερο με το σήμα της Nike. Όσοι αισθάνθηκαν απορία τόση ώστε να ρωτήσουν, βρέθηκαν μπροστά μια περίεργη απάντηση. Η εταιρεία είχε αγοράσει την πλατεία, την οποία θα μετονόμαζε σε Νάικπλατς (πλατεία της Nike) ενώ στο κέντρο της θα τοποθετούσε ένα γιγαντιαίο άγαλμα- λογότυπο της Nike, το γνωστό κυματιστό φτερό διαστάσεων 18 Χ 24 μέτρων. Οι υπάλληλοι υποδοχής ενημέρωναν τον κόσμο πως η κίνηση αυτή αποτελούσε την πρώτη μιας καμπάνιας διαφήμισης του προϊόντος που σύντομα θα εξαπλωνόταν σε κεντρικά κομμάτια όλης της Ευρώπης: Nikesquare, Nikestreet, Piazzanike κτλ .’’Αν το σκεφτεί κανείς’’, προσέθεταν ‘’μια πλατεία δεν είναι και πολύ μεγαλύτερη από τις διαφημιστικές ρεκλάμες στις εθνικές οδούς. Η πράξη δεν είναι τόσο νέα’’.
Το έργο φυσικά ήταν φάρσα. Δράστες η ομάδα 0100101110101101.org , Ιταλοί καλλιτέχνες ακτιβιστές. Η Nike έκανε τις αναμενόμενες μηνύσεις, το έργο μετακινήθηκε, μετά βέβαια από αρκετά ειρωνικά σχόλια από τον τύπο και τους καλλιτέχνες καθώς και αρκετές εκκρίσεις θυμού και πανικού από την εταιρεία και τις διαφημιστικές που τη συνόδευαν. Για χρόνια η διαφήμιση χρησιμοποίησε κάθε είδος τέχνης(ζωγραφική, γραφιστική, κινηματογράφο κτλ) ώστε να γίνει πιο ευέλικτη, προσιτή και άμεση. Στην περίπτωσή μας(αλλά και σε αρκετές άλλες συχνές περιπτώσεις) η αντίστροφη πορεία ακολουθείται παράλληλα. Η τέχνη παίρνει χαρακτηριστικά της διαφήμισης, την εγγενή υπερβολή, τον κυνισμό και την ανήθικη αθωότητά της και τα προβάλλει με τρόπο τέτοιο ώστε να κριτικάρει τόσο αυτή όσο και συνολικότερα το σύστημα που αυτή υπηρετεί.
Η έκταση του συμβάντος είναι φυσικά περιορισμένη, αλλά τουλάχιστον καταγράφει μια διάθεση. Ενέργειες σαν και αυτή, όπως το Reclaim the streets και δράσεις στα πλαίσια του αντικαταναλωτισμού υπάρχουν και πληθαίνουν. Το βασικό πρόβλημα στις κινήσεις αυτές είναι το ότι το φαντασιακό(γιατί είναι αυτό στο οποίο οι δράστες στοχεύουν), σε αντίθεση με το πραγματικό, δεν είναι μετρίσιμο και άρα τα αποτελέσματα δεν είναι ορατά. Οι πράξεις λοιπόν, περιορίζονται στο να περιγράφουν μια ηθική επιταγή και συχνά να εντυπωσιάζουν, δηλώνοντας μια ανάγκη αμφισβήτησης που σήμερα φαίνεται επιτακτική. Εάν είναι οι δείκτες αυτοί που αμφισβητούν το υπάρχον σύστημα στο επίπεδο του πραγματικού, τι είναι αυτό που θα το αμφισβητήσει στο επίπεδο του φαντασιακού; (στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: