Σάββατο 25 Ιουλίου 2009

Αποχαιρετώντας τον δάσκαλο Ευγένιο Σπαθάρη





Ο Ευγένιος Σπαθάρης γεννήθηκε στην Κηφισιά το Γενάρη του 1924. ‘Ήταν γιός του καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη ενός από τους πρώτους αναμορφωτές του θεάτρου σκιών, γεννημένου στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικό του όνειρο ήταν να ακολουθήσει πορεία αρχιτέκτονα, όμως η Γερμανική εισβολή ανέκοψε τις επιθυμίες του. Μέσα στην δύσκολη περίοδο της Γερμανικής κατοχής, ο Σπαθάρης αφιερώνετε με πάθος στις παραστάσεις του θεάτρου σκιών, ανεβάζοντας αυτοσχέδια έργα με διάθεση ανατρεπτική, στοχεύοντας τόσο στην παραμυθία όσο και στην αντίσταση, απέναντι στον κατακτητή, με ήρωες της επανάστασης του 21 σε ρόλο πρωταγωνιστή, παραστάσεις σε θέατρα της Αθήνας, σε Πρεσβείες, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη κ.α. Από τότε συμμετείχε σε πολλές παραστάσεις, στο Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδος, στο «Ελληνικό Χορόδραμα», στο Θέατρο Χατζώκου (Θεσσαλονίκη), στο Θέατρο Συντεχνίας κ.α. με έργα όπως «Το ταξίδι», «Το καταραμένο φίδι», «Ο δικτάτορας», «Ο Αλέκος με τα κυδώνια» κ.ά. , καθώς και σε φεστιβάλ και συνέδρια ειδικά για το θέατρο σκιών, το λαϊκό θέατρο, το λαϊκό πολιτισμό και σε εκθέσεις φιγούρων του καραγκιόζη. Το 1970 κυκλοφόρησε 13 εικονογραφημένα τεύχη με μαυρόασπρες φιγούρες, ενώ το 1979 παρουσιάστηκε από τις εκδόσεις Νεφέλη το βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης των Σπαθάρηδων» με εφτά έργα και εφτά περιλήψεις (τα τέσσερα δικά του και τα τρία του πατέρα του Σωτήρη). Από το 1962 κυκλοφόρησαν 10 έργα του σε δίσκους 45 στροφών από την His Master's Voice, ενώ ακολούθησαν άλλοι 2 δίσκοι 33 στροφών από τη Μinos-EMI αρχές της δεκαετίας του '80, και άλλες έξι παραστάσεις σε 6 αντίστοιχα cd από τη Legend το 2002. Έργα του παίχτηκαν στην τηλεόραση σε παραγωγή του Νίκου Πιλάβιου, κυκλοφόρησαν σε βιντεοκασέτες τη δεκαετία του ’80 ενώ πρόσφατα άρχισε η αναπαραγωγή τους σε dvd. Ο Ευγένιος Σπαθάρης ήταν μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, του Ινστιτούτου Παγκοσμίου Θεάτρου (της ΟΥΝΕΣΚΟ) με περιοδείες σε πολλές χώρες, σε μια σειρά από φεστιβάλ και ειδικά αφιερώματα (Ιταλία, Δανία, Πολωνία, Ρωσία, Γαλλία, Αγγλία,) ενώ έπαιξε μέχρι και στο Κάρνεγκι Χόλ της Νέας Υόρκης καθώς και 2 φορές στο Κρεμλίνο .Τιμήθηκε με το Βραβείο Ρώμης (1962), με το Α' Μετάλλιο του Πρίγκιπα του Μοντ, Α' Βραβείο Πολωνίας (1978), Α' Μετάλλιο Τοσκανίνι (Ιταλία) το 1978 κ.ά. Τέλος το 2007 τιμήθηκε από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού για την προσφορά του στο καλλιτεχνικό αυτό είδος για το οποίο του αναγνωρίστηκε ο τίτλος του μεγάλου δασκάλου. Η δημιουργική του πορεία διήρκεσε περισσότερα από 60 χρόνια μέχρι και τις 9 Μαΐου, ημέρα θανάτου του, ύστερα από νοσηλεία του στον ευαγγελισμό, λόγω πολλαπλών καταγμάτων και αιματώματος στον εγκέφαλο. Ήταν 85 ετών. Η σορός του εξετέθη σε λαϊκό προσκύνημα στο Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών και η κηδεία έγινε στις 13 Μαΐου του 2009, στο Μαρούσι, με δημόσια δαπάνη.
Ενώ οι πρώτες παραστάσεις του Καραγκιόζη στην Ελλάδα εντοπίζονται τον 17ο αιώνα και του θεάτρου σκιών στη Νοτιανατολική Ασία περίπου τον 4ο αιώνα, στην κοινή συνείδηση ο Καραγκιόζης είναι ταυτισμένος με τον χαρακτήρα, τόσο των ηρώων όσο και των κειμένων του Ευγένιου Σπαθάρη. Ο Καραγκιόζης μακρινός απόγονος του Οδυσσέα, ονειροπόλος, ευτυχισμένος στα κουρέλια του, τεμπέλης αλλά και καταφερτζής, βοηθός τόσο του Μεγάλου Αλεξάνδρου όσο και του Κατσαντώνη, φιγούρα βγαλμένη μέσα από τις τοιχογραφίες του Θεόφιλου ή κάποιο στίχο δημοτικού τραγουδιού, ανώνυμη και ταυτόχρονα επώνυμη, μέσα σε μια δεδομένη ιστορική περίοδο και ταυτόχρονα στο άχρονο. Στα χέρια του Ευγένιου Σπαθάρη, το θέατρο σκιών εκσυγχρονίστηκε, απέκτησε συνειδητά καλλιτεχνική υπόσταση, τα κείμενα πλησίασαν την λογοτεχνία, ο Καραγκιόζης έγινε η συνείδηση του λαϊκού, μια συνείδηση όμως με γνώση της υπόστασής της.
Ο Άγγελος Σικελιανός είχε πει για τον Ευγένιο Σπαθάρη: ‘’Η τέχνη του Σπαθάρη είναι στη βάση της λαϊκής ψυχής και ζωής και μακάριος όποιος την αντικρίζει με τη σοβαρότητα που της οφείλεται. Μέσα της δεν κατασταλάζει μόνο η λαγαρή θυμοσοφία του λαού μας μπρος στα ανάποδα τον κόσμου, αλλά σκεπάζεται και η πηγαία δύναμη πόχει μέσα του και με την οποία υπερνικά αυτά τα ανάποδα με ψυχισμό ασύγκριτο, ανεβαίνοντας απ'τα σκαλιά της θείας του εξυπνάδας ως με τις κορφές τον ηρωισμού". (στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: