Ανάμνηση ,σιωπή, προδοσία

- Ω , το θέμα του είναι χιλιομεταχειρισμένο
- Ποιο νομίζεις πως είναι το θέμα του?
- Η προδοσία .
‘’Προδοσία’’ σκηνή 5


Το 1978, ο Πίντερ γράφει την ‘’Προδοσία’’ η οποία θα παιχτεί ένα χρόνο αργότερα σε σκηνοθεσία του Peter Hall .Το έργο , ανήκει στην άτυπη δεύτερη περίοδο του Πιντερ η οποία αρχίζει το 1970 με το έργο ‘’Παλιοί καιροί’’ και συνεχίζεται με τη ‘’Νεκρή ζώνη’’(1974) .Στην περίοδο αυτή βλέπουμε το συγγραφέα να βάζει σε δεύτερη μοίρα παλαιότερα θέματα όπως αυτό της εξουσίας και επηρεασμένος από τον Προύστ (το1972 τελείωσε ένα έργο που τον βασάνιζε για πολλά χρόνια ,το σενάριο του ‘’Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο’’ για τον Τζόζεφ Λόουζυ το οποίο δε θα γυριστεί ποτέ ) να τοποθετεί ως κεντρικό ζήτημα της προβληματικής του ,το ρευστό του χρόνου , το βάρος του παρελθόντος και τη φύση της ανάμνησης .
Στην ‘’Προδοσία’’ βλέπουμε τρεις ανθρώπους και τη μεταξύ τους σχέση να ταξιδεύουν αντίστροφα στον χρόνο μέχρι να συναντήσουν τον σπόρο που γέννησε την όλη κατάσταση, την προδοσία και τα αποτελέσματά της .Εκεί τελειώνει και το έργο .Και το πρώτο ερώτημα που εύλογα τίθεται , είναι για ποιο λόγο ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αυτή την αντιστροφή? Είναι απλώς ένα θεατρικό παιχνίδι πρωτοτυπίας ή κάτι περισσότερο ? Ολόκληρο το έργο από τη δομή μέχρι την ατμόσφαιρα παίρνει τη μορφή της ανάμνησης . Μοιάζει σαν μπροστά στα μάτια μας να εμφανίζεται μια σχέση που θυμάται τον εαυτό της και η ανάμνηση τελικά να μην είναι των προσώπων αλλά της ίδιας της σχέσης .Σε κάθε σκηνή τα πρόσωπα αναπολούν περιστατικά τα οποία θα ενσαρκωθούν σκηνικά στις επόμενες πράξεις και -για να παίξουμε λίγο με τις λέξεις – φέρνουν στο παρόν ,ένα παρελθόν που θα μας αποκαλυφθεί στο μέλλον . Ακόμα και στην τελευταία πράξη ο Τζέρυ θυμάται την πρώτη φορά που πόθησε την Εμμα, ντυμένη με το νυφικό της στο γάμο της .Όμως , πέρα από το αισθητικό κέρδος το ερώτημα παραμένει , γιατί η αντιστροφή ?
Η ιστορία της ‘’Προδοσίας’’ είναι η ιστορία μίας επιλογής και μοιάζει να είναι αυτή την επιλογή που κυνηγά η ανάμνηση και τη συναντά ακριβός στο τέλος του έργου. Έτοιμοι να επιλέξουν ,ένας άντρας και μία γυναίκα ασάλευτοι στη σιωπή κοιτούν ο ένας τον άλλο .Δεν μπορώ να σκεφτώ έναν τρόπο πιο παραστατικό και ταυτόχρονα πιο πιντερικό για να εκφραστεί το βάρος της επιλογής ,της κάθε επιλογής .Όλες οι σκηνές που προηγήθηκαν ,όλα όσα ήρθαν μετά τη σιωπή είναι το αποτέλεσμά της πράξης αυτής . Τοποθετώντας την στο τέλος του έργου ο Πίντερ την υπογραμμίζει μετατρέποντας τη σε κορύφωση .Στο σημείο αυτό έρχεται να συναντήσει τους υπαρξιστές και την προβληματική γύρω από την ελευθερία μέσω της επιλογής. Αλλά ,πέρα από τη σημασία της, πόσο ελεύθερη ήταν η επιλογή του Τζέρυ ? Η μέθη πού θολώνει το μυαλό του ,αναστέλλοντας της αναστολές του είναι ένα στοιχείο ειρωνείας, αφού η ελευθερία του γίνεται σχετική και οδηγεί σε μια επιπόλαια πράξη , που θα σφραγίσει τρεις (τουλάχιστον) ζωές για σχεδόν 10 χρόνια. Το τυχαίο έρχεται να αμφισβητήσει το απόλυτο της ελευθερίας και να προσθέσει μια δόση κυνισμού για το σχετικό της ανθρώπινης πορείας μέσα στον χρόνο . Ενώ άλλα έργα με παρόμοια θεματική θα έριχναν το δραματικό βάρος στα αποτελέσματα ενός ερωτικού τριγώνου εδώ έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως θέμα την αρχική αυτή κατάφαση και πιο συγκεκριμένα το ειδικό της βάρος, που γεννά όλα τα υπόλοιπα .
Έχει ενδιαφέρον να δούμε τη θεματική του έργου , το χιλιομεταχειρισμένο θέμα όπως αναφέρει και ο ίδιος ο Πίντερ ,την υπόθεση της απιστίας , της προδοσίας του ερωτικού τριγώνου ,μια υπόθεση παλιά όσο η Μήδεια ,χιλιοπαιγμένη όσο και τα βουλεβάρτα του σωρού και αναλυμένη όσο το Ιψενικό τρίγωνο .Άλλωστε ο μοντερνισμός πάντα αγαπούσε το κοινότοπο. Ο Τζους , ο Μπέκετ, δάσκαλοι του Πιντερ το χρησιμοποιούν κατά κόρον(μια παράδοση που φτάνει πίσω μέχρι τον Φλομπέρ) .Το έργο είναι υπαινικτικό(ίσως το πιο υπαινικτικό από τα έργα του) δεν καταργεί ούτε επιτίθεται στη δομή του στερεότυπου αλλά το υπονομεύει χρησιμοποιώντας το ,εντάσωντας το στον Πιντερικό αισθητικό κανόνα .Τον κανόνα των σιωπών ,των παύσεων της έλλειψης επικοινωνίας ,των υπογείων παιχνιδιών εξουσίας και κυριαρχίας .Μέσα από τις διάφορες παράλληλες σχέσεις που αναπτύσσονται ταυτόχρονα(τις απιστίες του Ρόμπερτ, την πιθανή σχέση της γυναίκας του Τζέρυ) το σχήμα του τριγώνου ανοίγει και χάνεται στην ασυμμετρία .Οι ανθρώπινες σχέσεις τοποθετούνται στο ασαφές και οι ήρωες δεν προστατεύονται από θεσμούς που παλαιότερα τους καταπίεζαν .
Οι χαρακτήρες ανταλλάσουν άδειες φράσεις ,φθαρμένες λέξεις ,χειρονομίες στο κενό .Και το μόνο που φαίνεται να καλύπτει το κενό αυτό είναι η πιντερική σιωπή ,αυτό που υπάρχει ανάμεσα στα πρόσωπα, ανάμεσα στις λέξεις , αλλά ποτέ δεν εκφράζεται, μια σιωπή που χρωματίζεται όχι από το λευκό του άδειου ,αλλά από το μαύρο της απόλυτης πυκνότητας και ακούγεται δυνατότερα από οτιδήποτε μέσα στο κείμενο. Μόνο που και που λίγες φράσεις τονίζονται και γίνονται σύμβολα της κατάστασης μέσα από την επανάληψή τους παιχνίδι, ήξερες ,ξένος, θυμάμαι Από το 1978 μέχρι σήμερα η ‘’ προδοσία’’ ,διακριτική πρόκληση τόσο για τους ηθοποιούς όσο και για τους θεατές της, αποτελεί ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα του Πιντερ και , τελικά, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά

(από το πρόγραμμα της παράστασης ''Προδοσία'' στο θέατρο Τόπος Αλλού)