Σάββατο 25 Ιουλίου 2009

Ζωρζ Νταντέν: Γενεαλογικό σημείωμα και διακείμενο



Ο Μολιέρος έγραψε τον ‘’Ζωρζ Νταντέν’’ το 1668, λίγα χρόνια μετά τα συνεχόμενα σκάνδαλα που προκάλεσαν τα μεγάλα έργα του ‘’Ταρτούφος’’ και ‘’Δον Ζουάν’’. Αν και έργο ωριμότητας, ο ‘’Ζωρζ Νταντέν’’ έχει τις ρίζες του στην πρώτη θεατρική περίοδο του Μολιέρου όταν ο συγγραφέας-ηθοποιός μαζί με τον θίασό του, γύριζε τις επαρχίες μακριά από το Παρίσι παρουσιάζοντας σύντομες φάρσες. Μία από τις ελάχιστες αυτές φάρσες που σώζονται, είναι ‘’Η ζήλεια του Μουτζούρη’’, το πρώτο σωζόμενο έργο του Μολιέρου. Το έργο έχει την ίδια ακριβώς υπόθεση με την Τρίτη πράξη του Ζωρζ Νταντέν. Η καλλιτεχνική απόσταση που διήνυσε ο συγγραφέας ανάμεσα στα δύο έργα είναι ανάλογη με την απόσταση της λαϊκής φάρσας από την υψηλή κωμωδία.
Η χρονολόγηση της ‘’Ζήλειας του μουτζούρη’’ είναι αβέβαιη. Το πιθανότερο είναι πως γράφτηκε στο διάστημα 1646- 1653. Η υπόθεση είναι αρκετά απλή αφήνοντας πολλά περιθώρια για αυτοσχεδιασμούς στους ηθοποιούς : Ο Μουτζούρης, μέθυσος και καχύποπτος υποψιάζεται πως η γυναίκα του τον απατά. Για να την τιμωρήσει την κλειδώνει έξω από το σπίτι ενώ αυτή έχει πάει να βρει τον εραστή της. Ο Μουτζούρης δεν υποκύπτει στα παρακάλια της γυναίκας του και την οδηγεί στην αυτοκτονία με αυτομαχαίρωμα. Όμως η αυτοκτονία είναι προσποιητή, η γυναίκα είναι μια χαρά και μπαίνει στο σπίτι ενώ ο σύζυγος που ανησύχησε και βγήκε να δει τι συνέβη μένει απ έξω κλειδωμένος και ρεζιλεμένος. Τελικά το ζευγάρι συμφιλιώνεται με την επέμβαση του πατέρα της κοπέλας. Οι ομοιότητες ανάμεσα στα δύο κείμενα είναι παραπάνω από εμφανείς. Ένα ακόμα σημείο συγγένειας είναι το κοινό όνομα της γυναίκας και στα δύο έργα (Ανζελίκ).
Το μοτίβο είναι δανεισμένο από το ‘’Δεκαήμερο’’ του Βοκάκιου. Στην τέταρτη ιστορία της έβδομης μέρας περιγράφετε η ίδια ακριβώς ιστορία, με μόνη διαφορά στα ονόματα και τον τρόπο της αυτοκτονίας της κοπέλας (πέτρα σε πηγάδι αντί για αυτομαχαίρωμα). Ο μύθος είναι αρκετά διαδεδομένος και συναντάται σε αρκετούς πολιτισμούς. Πρώτη καταγραφή του συναντάται στις ‘’ 70 ιστορίες του παπαγάλου’’ συλλογή στα σανσκριτικά με παραμύθια του 6ου π.Χ. αιώνα, ενώ πριν διαδοθεί ευρέως τον 12ο αιώνα, εμφανίζεται και στα λατινικά στο έργο Disciplina Clericalis του Petrus Alphonsus κατά τον εντέκατο αιώνα. Εξίσου πιθανό είναι ο Μολιέρος να έλαβε το δάνειο μέσω των διαφόρων ιταλικών θιάσων της κομέντια Ντελ Άρτε και όχι του Δεκαημέρου. Σε κάθε όμως περίπτωση το επεισόδιο (ακόμα και στην πρώιμη μορφή του) εμπλουτίζεται με καινούργιους χαρακτήρες αλλά και κωμικές σκηνές, αποφεύγεται έτσι η απλή μίμηση και δημιουργείται ένα ξεχωριστό θεατρικό κομμάτι με λογοτεχνικές ρίζες.
Η διαδρομή από το ‘’Δεκαήμερο’’ στην ‘’Ζήλεια του Μουτζούρη’’ και από εκεί στον ‘’Ζωρζ Νταντέν’’ είναι η ιστορία ενηλικίωσης της κωμωδίας. Στο τελικό της στάδιο (αυτό του 1668) βλέπουμε την φάρσα να έχει μεταμορφωθεί σε κοινωνικό στοχασμό, τις μάσκες να έχουνε γίνει πρόσωπα και τον Μολιέρο να συνθέτει περίτεχνα μια ιδιόμορφη πλοκή, αποφεύγοντας τα εύκολα αστεία παράγοντας μια ώριμη σάτιρα. Οι στόχοι του έργου έχουν αλλάξει, η διασκέδαση έχει παραχωρήσει τη θέση της στην κριτική και ο Μολιέρος από διασκεδαστής έχει μετατραπεί σε συγγραφέα μεγάλου μεγέθους. (από το πρόραμμα της παράστασης στο θέατρο τόπος Αλλού)

Δεν υπάρχουν σχόλια: