Σάββατο 25 Ιουλίου 2009

Πολιτικός λόγος και παγωτά 0%




‘’Ο κίνδυνος που φαινομενικά αναδεικνύεται για υποθέσεις, τη σοβαρότητα των οποίων ουδέποτε υποτίμησα, είναι υπαρκτός. Δεν εθελοτυφλούμε, αλλά και δεν θα γίνουν τροχοπέδη για τη συνέχιση του έργου μας ΄’. Την φράση αυτή αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ο πρωθυπουργός στο υπουργικό συμβούλιο την περασμένη Τετάρτη, θέλοντας να μιλήσει για τα διάφορα σκάνδαλα, τα οποία μέχρι και σήμερα συνεχίζουν να ξεδιπλώνονται. Μια φράση που μόνο σαν χρησμός μπορεί να διαβαστεί, αφού οι δύο ασάφειες και η μια αντίφαση που περιέχει την κάνουν να στερείται νοήματος. Πέρα από τα πολιτικά γεγονότα που προσπαθεί να περιγράψει ή να κριτικάρει (οι στόχοι του χάνονται στην ασάφειά του), ο λόγος αυτός αποτελεί από μόνος του πολιτικό γεγονός και σύμπτωμα ενός πολιτισμού, του πολιτισμού της κατανάλωσης.
Καλούμαστε να καταναλώσουμε. Αλλά με τα σημερινά δεδομένα, καταναλώνω σημαίνει στην πραγματικότητα καταναλώνω περισσότερο. Κάποιες αντικειμενικές όμως συνθήκες (π.χ. η ανθρώπινη υγεία), μας περιορίζουν. Έτσι αφού δεν μπορούμε (εάν είμαστε μέσοι πειθαρχημένοι καταναλωτές ) να περιορίσουμε τις μονάδες κατανάλωσης (να τρώμε λιγότερο) και αφού οι συνθήκες δεν γίνεται να αμεληθούν, πρέπει να αφαιρέσουμε κάτι άλλο. Και αυτό το άλλο, είναι η ουσία του αντικειμένου. Μπορούμε λοιπόν να τρώμε αμέτρητα γλυκά, αρκεί να μην έχουν ζάχαρη, μπορούμε να πίνουμε σκάφες καφέ, αρκεί να μην έχει καφεΐνη και σαν τον υποκριτή νηστευτή, να φάμε όσα σουβλάκια θέλουμε, αρκεί το κρέας τους να είναι από σόγια.
Πέρα όμως από τα κοινά προϊόντα η χειρουργική αφαίρεση της ουσίας φαίνεται να επεκτείνεται και σε σοβαρότερα θέματα. Μπορούμε λοιπόν να απολαύσουμε σεξ χωρίς σεξ (τηλεφωνικά ή από το διαδίκτυο) και τελευταία, πόλεμο χωρίς πεδία μάχης (δόγμα Πάουελ και νεοσυντηρητικών. Προϊόν που απευθύνεται αποκλειστικά στους επιτιθέμενους και όχι στους νεκρούς της άλλης όχθης). Ερχόμαστε σε επαφή με προϊόντα ή καταστάσεις‘’ που μοιάζουν με’’ και όχι που Είναι, αφαιρώντας τους το βασικό, το συστατικό τους στοιχείο, αυτό που στην πραγματικότητα αποτελεί την ουσία τους, αποθεώνοντας το περίγραμμα τους.
Ο ίδιος πολιτισμός που κατασκευάζει παγωτά 0%, κατασκευάζει και πολιτικούς λόγους σαν αυτόν του υπουργικού συμβουλίου (όπως η ίδια εταιρεία χημικών στην Αμερική παράγει παιδική πλαστελίνη και ναπάλμ). Πολιτικούς λόγους που στερούνται πολιτικής ουσίας και σε κάποιους χώρους τείνουν να γίνουν κυρίαρχοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η φράση ‘’κάνουμε την αυτοκριτική μας’’ η οποία δεν συνοδεύεται ποτέ από παραδείγματα αυτοκριτικής, αλλά παύει με μια οριστική τελεία και ακολουθείται συχνά από έναν κατάλογο καλών πράξεων της κυβέρνησης. Μια αυτοκριτική παρόντος εαυτού, αλλά απούσας κριτικής, με την δεύτερη να αποτελεί την (χαμένη πια) ουσία της.
Η ρητορική αυτού του είδους, προσπαθεί να καλύψει πολιτικές όχι αποπροσανατολίζοντας αλλά αντικαθιστώντας τον λόγο, χωρίς να δίνει ψεύτικες απαντήσεις αλλά μη δίνοντας απαντήσεις. Οι φράσεις που χρησιμοποιούνται δεν σχηματίζουν έναν λαϊκισμό που υπόσχεται αλλά ένα κενό που ηθικίζει, χρησιμοποιώντας λέξεις που παραπέμπουν στη δικαιοσύνη ή τουλάχιστον στο πολιτικά ορθό (δεν υποτιμούμε, δεν εθελοτυφλούμε, αυτοκριτική κτλ).
Όσο διαδεδομένο και αν είναι το είδος αυτού του λόγου, όσο πιο συχνά και αν ερχόμαστε σε επαφή μαζί του και τελικά όσο πιο οικείο και αν ακούγεται, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ακόμα και στις πιο παχύσαρκες και ενοχικές εποχές θα υπάρχουν κανονικά παγωτά.
(στην εφημερίδα εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: