Το εικονογραφημένο δέρμα της πόλης

Υπήρξε κάποια περίοδος -όταν ακόμα η Ελλάδα ήταν στο επίκεντρο των ειδήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο- που τα διεθνή ρεπορτάζ σταμάτησαν να δείχνουν αποκλειστικά εικόνες από πορείες, εικόνες από την καλπάζουσα ανέχεια και την εξαθλίωση.
Τα ρεπορτάζ, η καθημερινή ανταπόκριση περιέγραφαν τις εξελίξεις, αλλά η εικονογράφησή του παρέμενε σταθερή.
Σύντομα οι κάμερες των ειδήσεων στράφηκαν στους τοίχους της πόλης. Μάζεψαν φωτογραφίες και πλάνα από τον ατελείωτο καμβά που είναι η Αθήνα, δημιουργώντας σχεδόν άθελά τους μια διπλή διάσταση.
Από τη μία η εξιστόρηση της πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας σε μια χώρα που μονίμως ακροβατούσε ανάμεσα στην πτώση και την άρση, την πολιτική πυγμή και την υποτέλεια με αβέβαια κάθε φορά αποτελέσματα. Και από την άλλη μια φωνή που απλωνόταν από τα κάτω.
Σιωπηλά, σαν να ξυπνάς, να ανοίγεις το παράθυρο και να αντικρίζεις για πρώτη φορά απέναντί σου μια φρέσκια τοιχογραφία. Ανώνυμα ή υπό το φως ενός ατομικού ή συλλογικού (πάντοτε αδιευκρίνιστο) ψευδώνυμου – μια συνθήκη που τόνιζε την ανωνυμία ακριβώς δίνοντάς της όνομα.
Μαζί με την κρίση η Αθήνα ανακάλυψε τη φωτογένεια του παρόντος της, μια ιστορία που ξεκίνησε στους δρόμους για να διαχυθεί σε οθόνες και έντυπα σε όλο τον πλανήτη. Η πόλη έπαψε να είναι αποκλειστικά πρωτεύουσα της κρίσης.
Ταυτόχρονα παρουσιάστηκε (χωρίς να υπήρχε πρόθεση) ως σημείο μιας διάχυτης δημιουργικότητας που βρήκε καταφύγιο στους τοίχους, εκφράζοντας όχι μόνο τη street art αλλά μια γενικότερη διάθεση και μια γενικότερη δημιουργική ηθική, της αμεσότητας, της επικοινωνίας, των φτωχών μέσων και των πλούσιων συναισθημάτων.
«Αυτό το πράγμα που γίνεται στην Αθήνα δεν το βρίσκεις ούτε στο Ντιτρόιτ ούτε στο Παρίσι ούτε στο Λονδίνο. Η Αθήνα είναι το νέο Βερολίνο», μου έλεγε φίλος γκραφιτάς που επισκέφτηκε όλες αυτές τις πόλεις ώστε να βάψει κάποιο έργο.
Τη δουλειά του συνήθως την είχαν δει στους τηλεοπτικούς δέκτες ή σε φωτογραφίες στο διαδίκτυο.
Το ψευδώνυμό του έκανε την επαφή μαζί του διαδικασία που διαρκούσε όσο δύο ψαξίματα στο Google. Και είναι αρκετοί αυτοί που ξεχώρισαν και αρκετές οι δουλειές που ζητήθηκαν από το εξωτερικό σε Ελληνες street artists που έγιναν γνωστοί ακριβώς από τα ρεπορτάζ της κρίσης.
Γκραφίτι, συνθήματα, κωδικοποιημένες γηπεδικές ιαχές, ταγκιές, μουντζούρες, ανορθογραφίες, ασυναρτησίες της καψούρας και σχεσιακές κοινοτοπίες.
Από τη δημιουργία μέχρι τον βανδαλισμό ή την απλή χαζομάρα εκτείνεται μια ατελείωτη γκάμα εκφράσεων που συνοδεύει την καθημερινότητά μας στους δρόμους.
Ενα χρώμα σπαρμένο στους τοίχους μιας άσχημης πόλης χωρίς ρυμοτομία. Αλλοτε ως άναρθρο μουγκρητό μιας γραφής που επισημαίνει: «ΠΑΟ 13», «Σούλα σ αγαπώ», «μη βλασφημάτε τα θεία» μέχρι άρτιες τοιχογραφίες που ξεπηδούν απρόσμενα σε μια στροφή του δρόμου. Από υβριστικά συνθήματα, ακροδεξιά βελάσματα και ακατανόητες μουντζούρες μέχρι ποιητικά συνθήματα γεμάτα λογοπαίγνιο, αφαίρεση και ευστοχία.
Είναι αυτή η νέα αρχιτεκτονική της πόλης. Μια αρχιτεκτονική δύο διαστάσεων, σχεδόν φορητή, που αλλάζει, συνομιλεί και συχνά αλληλεπικαλύπτεται.
Μια ατελείωτη ροή σημείων και εικόνων που άλλοτε μαγεύουν, άλλοτε επαναλαμβάνονται και άλλοτε κραυγάζουν κάτι σχεδόν εκτός γλώσσας.
Γιατί τελικά είναι εύκολο να μείνουμε μόνο στις τοιχογραφίες και στα κομμάτια αυτά που υπάρχουν με εμφανείς καλλιτεχνικές αξιώσεις.
Το εικονογραφημένο δέρμα της πόλης απαιτεί να συμπεριλάβουμε το άσχημο, το σκληρό και το ανόητο. Τον φανατισμό, την τύφλωση και κυρίως αυτή την ακατανόητη ανάγκη που σπρώχνει κάποιον όχι να δημιουργήσει, αλλά να αφήσει το στίγμα του με μια κοτσάνα που θα ταίριαζε στα πιο ανόητα ποπ καψουροτράγουδα της εποχής ή με μια οποιαδήποτε μουντζούρα.
Στους δρόμους αυτούς θα δεις τη συνολική φωνή μιας γενιάς. Με επιτεύγματα και δεξιοτεχνία, με αδιέξοδο και παράλογο, με στοιχεία που δεν χωρούν στον λόγο και τη γλώσσα.
Ανώνυμη πίσω από ένα όνομα που μπορεί να είναι όνομα μιας ομάδας, ψευδώνυμο ή έμπνευση της στιγμής. Ανάμεσα σε ταπετσαρίες αφισών και γερασμένα άσχημα σπίτια.
Αυτή είναι η πόλη μας. Αυτό το δέρμα της.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)