Οι ήρωες της παρωδίας

Χάζευα προ ημερών την ταινία «The disaster artist» του Τζέιμς Φράνκο.
Η ταινία αφηγείται τα γεγονότα πριν και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «The room», κατά πολλούς της χειρότερης ταινίας που γυρίστηκε ποτέ. Η ταινία, η οποία έλαβε διθυραμβικές κριτικές, συγγενεύει με την παρωδία. Με κρίσιμες διαφορές.
Ενώ συνήθως οι παρωδίες βασίζονται σε έργα με καλλιτεχνική αξία ή εμπορική διάδοση, εδώ έχουμε την παρωδία μιας ταινίας που παρωδεί τον εαυτό της, ακριβώς γιατί δεν καταφέρνει να είναι ταινία.
Ταυτόχρονα, οι περισσότερες κινηματογραφικές παρωδίες (με τρανταχτές εξαιρέσεις φυσικά) δεν έχουν πρόθεση να υπάρξουν αυθύπαρκτα, δεν έχουν αξιώσεις πέρα από τον χοντροκομμένο χαβαλέ και την οικονομική του εξαργύρωση. Το «The disaster artist» μοιάζει διαφορετικό.
Παρουσιάζοντας με συμπάθεια μια ηττημένη φιγούρα (αυτήν του πρωταγωνιστή, σκηνοθέτη, σεναριογράφου και παραγωγού του «The room» Tommy Wiseau) μοιάζει σχεδόν να συμπάσχει με την έλλειψη ικανοτήτων του, την ακυρωμένη ματαιοδοξία του, τη δημιουργία μιας πραγματικά φρικτής ταινίας.
Χωρίς να είμαι σίγουρος για τις προθέσεις του σκηνοθέτη, έχεις την αίσθηση πως το «The disaster artist» είναι μια μελαγχολική ελεγεία για μια ολόκληρη κουλτούρα.
Για μια κουλτούρα που έπαιρνε πάντοτε μεγαλύτερη απόλαυση παρακολουθώντας συνειδητά κακές ταινίες, χαζά βίντεο, κακές τηλεοπτικές στιγμές τις μικρές ώρες αντλώντας ευχαρίστηση και αφιερώνοντας χρόνο όχι στην εικόνα αλλά στη διάθλασή της, όχι στο αντικείμενο αλλά στη διαστρέβλωσή του.
Για ένα πλήθος μπροστά σε οθόνες που προβάλλουν φτηνά θρίλερ, '80s πομπώδεις ηθικολογίες σε μια ατελείωτη παρέλαση γαρδέληδων με μηχανές, γαϊτανάκια κλισέ και προβλέψιμων πλάνων και καταστάσεων, κοινότοπες κωμωδίες που δημιουργούν αμηχανία με τις προθέσεις χιούμορ τους και γέλιο με την αποτυχία τους να το επιτύχουν.
Ενας τρόπος και μια ομαδική διασκέδαση που γιγαντώθηκε με τη διαδικτυακή επέλαση δημιουργώντας έναν τεράστιο αριθμό κακέκτυπων, αποτυχιών και κακών μιμήσεων. Μια ολόκληρη θέαση που μοιάζει με παρωδία της ίδιας της θέασης.
Γιατί αν τελικά η εξάρτηση της παρωδίας από ένα προϋπάρχον μοντέλο, που από σοβαρό μετατρέπεται σε κωμικό, είναι βασική προϋπόθεση του είδους, τι συμβαίνει όταν το μοντέλο αυτό ξεχνιέται και η παρωδία αποσπάται από την αναφορά της;
Οταν γίνεται αυθύπαρκτος τρόπος των πραγμάτων χωρίς έναν άλλο κώδικα ή την οργάνωση ενός κλειστού συστήματος να παραμορφώσει μέχρι το κωμικό;
Μια παρωδία χωρίς κόσμο να παρωδήσει καταλήγει να γίνεται ένας κόσμος ως παρωδία.
Και τελικά μοιάζει σαν ο κόσμος να έμεινε για πολύ μπροστά στον παραμορφωτικό του καθρέφτη και τελικά να παραμορφώθηκε το ίδιο το πρόσωπό του.
Τα πράγματα υπάρχουν πια αγκαλιά με τις σκληρές παρωδίες τους. Η ειρήνη αγκαλιά με τις ειρηνευτικές πολεμικές επεμβάσεις, η Ευρώπη των λαών αγκαλιά με την Ευρωπαϊκή Ενωση, η πολιτική αγκαλιά με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η απαξίωση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης έφτασε σε τέτοιο βαθμό (και ώς ένα σημείο δημιούργησε τόσο γέλιο από την κωμική χοντροκοπιά του) ώστε οι περισσότεροι νέοι να εμπιστεύονται κωμικές εκπομπές όπως το Daily Show ή το Last Week Tonight του John Oliver ώστε να λαμβάνουν από εκεί την ενημέρωσή τους.
Ενας κόσμος διαμεσολαβημένος και φιλτραρισμένος από κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και συμφέροντα, στρατηγικές αποπροσανατολισμού και χειραγώγησης και θόρυβο πληροφορίας απέκτησε την ανάγκη από μια νέα παραμόρφωση (αυτή τη φορά κωμική) ώστε να επιστρέψει σε κάτι που θυμίζει την αρχική μορφή του.
Επιστρέφουμε λοιπόν πίσω στους ήρωες της παρωδίας. Οχι στους παρωδούς ή αυτούς που παρωδήθηκαν, αλλά σε εκείνους τους λίγους που ηττήθηκαν ακριβώς λόγω της άγνοιας του βάρους που αποφάσισαν να κουβαλήσουν.
Αυτούς που υπήρξαν αντικείμενα και υποκείμενα της παρωδίας ταυτόχρονα, φιγούρες κωμικές και μελαγχολικές ταυτόχρονα. Παρωδίες ενός εαυτού που δεν υπάρχει, πεδία σύγκρουσης μιας μάχης που δεν δόθηκε.
Αποτυχημένοι και επιτυχημένοι μαζί, πάντοτε για τους λάθος λόγους και πάντοτε εν αγνοία τους. Ηρωες μιας ανεστραμμένης εποχής.
Στην εποχή της παρωδίας οι ήρωες αυτοί παρωδούν την παρωδία. Δημιουργώντας και υπενθυμίζοντας μια κανονικότητα που μας καταπίνει όλους.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)