Τις τελευταίες εβδομάδες χαζεύω ξανά τα ταξιδιωτικά επεισόδια από τις εκπομπές του Άντονι Μπουρνταίν. Τον κόσμο αυτό που μέσα από την εικόνα, την αφήγηση και τη γεύση κατάφερε να αναδημιουργήσει την οπτική μας και τους δικούς μας ορίζοντες σε σχέση με την έκταση του αγνώστου.
Πέρα από την απόλαυση ενός καλοφτιαγμένου συνόλου, οι εκπομπές σταδιακά σου αποτυπώνουν μια πολύ συγκεκριμένη θέαση του κόσμου. Των διαφορετικών πολιτισμών, των διαφορετικών καθημερινοτήτων ανά των πλανήτη, των εννοιών της ανταλλαγής, του ξένου και της συνύπαρξης. Ο Μπουρνταίν διδάσκει τη συνύπαρξη, όμως όχι με βάση ένα άτεγκτο κανονιστικό πλαίσιο ενός αόριστου ανθρωπισμού. Αλλά μέσα από την περιγραφή της ομορφιάς του διαφορετικού. Του ταξιδιού προς το ξένο είτε αυτό είναι στο Μπρονξ είτε στα βάθη της Αφρικής. Είναι παράδοξο, αλλά κάποιος το νοιώθει μέσα από τη θέαση: οι εκπομπές αυτές επαναπροσδιόρισαν την ομορφιά του ταξιδιού μέσα στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Έκαναν απόλυτη χρήση της τεχνικής και της πληροφορίας, ώστε να εμβαθύνουν στην εμπειρία που κάποιος μπορεί να αναζητήσει. Στάθηκαν ακριβώς στο απέναντι άκρο του εξωτισμού περιγράφοντας πάντοτε τις πολιτικές και ιστορικές συνθήκες, χωρίς να κάνουν διακρίσεις ανάμεσα στο υψηλό και το χαμηλό, το δρόμο και το εστιατόριο, τον ειδικό και τον καθημερινό άνθρωπο. Ο Μπουρνταίν ενθουσιάζεται με όλες τις γεύσεις. Ακόμα και όταν το πιάτο μοιάζει αμφίβολης γεύσης ή ποιότητας θα ευχαριστήσει αυτόν που το προσέφερε σαν να είναι ό, τι καλύτερο έχει δοκιμάσει. Μέσα από τη γεύση ο Μπουρνταίν κατάφερε να αναδείξει τους δεσμούς ανάμεσα στους ανθρώπους. Όπως π.χ. στο επεισόδιο του για το Λος Άντζελες στο οποίο εστίασε στις κοινότητες των Κορεατών. Εντοπίζοντας μια αλυσίδα όπου η κορεάτικη κουζίνα αναμειγνύεται με τη μεξικανική, ο Μπουρνταίν πιάνει το νήμα για να αποδείξει τι σημαίνει συμβίωση και τι αποτελέσματα μπορεί να φέρει η ανταλλαγή ανάμεσα στους πιο μακρινούς πληθυσμούς.
Ο Μπουρνταίν δεν δίσταζε να γίνε συγκεκριμένος σε μια σειρά από θέματα. Όπως π.χ. όταν επισκέφτηκε την Καμπότζη και έγραψε: «από την στιγμή που έχεις πάει στην Καμπότζη δεν θα σταματήσεις ποτέ να θες να σκοτώσεις τον Χένρι Κίσινγκερ με τα γυμνά σου χέρια», όταν επισκέφτηκε τη λωρίδα της Γάζας και κατήγγειλε την στάση του κράτους του Ισραήλ ή όταν βρέθηκε στο Λίβανο τυχαία, ενώ ξεσπούσε ο πόλεμος με το Ισραήλ, και έκανε αυτοκριτική για ολόκληρο τον δυτικό κόσμο που χαζεύει τις βόμβες να πέφτουν από απόσταση. Έτσι δεν θα διστάσει να πάρει θέση για το μεταναστευτικό, λέγοντας πως ολόκληρη η βιομηχανία των εστιατορίων στις Ηνωμένες Πολιτείες στηρίζεται στους μεξικάνους και πως χωρίς αυτούς θα κατέρρεε το σύμπαν σε μία και μόλις μέρα, ενώ δεν δίστασε να κάνει λόγο για γελοία και υποκριτική στάση της Αμερικής απέναντι στους μετανάστες.
Το άρθρο αυτό όμως δεν είναι για το Μπουρνταίν, αλλά για το παράδειγμά του. Για την πιο ουσιαστική στάση-συνομιλία στη σύγχρονη συγκυρία, όπως διαμορφώνεται όλες αυτές τις μέρες. Άποψή μου —και θα ήθελα να επιστρέψω σε αυτό σύντομα— είναι πως ο κόσμος μας πια διαχωρίζεται με ένα βαθύ ρήγμα από το προσφυγικό και το μεταναστευτικό. Η κυνική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των λαών που εξέλεξαν τις ξενοφοβικές τους ηγεσίες αλλάζει τελείως το χάρτη, αλλάζει τελείως τις έννοιες του «προοδευτικού» και του «συντηριτικού», του «δημοκράτη» και του «φιλελεύθερου». Οι έννοιες αυτές δεν μπορούν να ιδωθούν ανεξάρτητα από τη στάση απέναντι στους μετανάστες. Και μιλάω εδώ για την ουσιαστική στάση όχι τις υποκρισίες πολλών επικεφαλής των ευρωπαϊκών ελίτ που εκφράζονται θετικά, αλλά πράττουν με άκρως αντίθετες πολιτικές.
Αυτό που θέλω να πω είναι πως το ρήγμα που δημιουργείται δεν γεννά μόνο διαχωρισμό. Γεννά και μια άλλη πολιτική ευθύνη και στάση απέναντι στο φαινόμενο, ένα διαφορετικό ανθρωπότυπο. Στέκει απέναντι από τη φτηνή φιλανθρωπία και αναζητά συγκεκριμένες επιλογές προς τη συνύπαρξη. Την ανάγκη για αναγνώριση και εμβάθυνση, την ανάγκη ανάδειξης και σεβασμού πολιτιστικών χαρακτηριστικών, την ανάγκη να βρεθεί μια κοινή γλώσσα σε πολλαπλά επίπεδα με τους κυνηγημένους ανθρώπους που ο καιρός έφερε κοντά μας. Γιατί η πρώτη προϋπόθεση για τη συνύπαρξη δεν είναι απλά ο σεβασμός, αλλά και η εμβάθυνση σε έναν κόσμο. Και αν γράφω για την περίπτωση του Άντονι Μπουρνταίν, αυτό γίνεται γιατί μέσα από τις εκπομπές του κανείς καταλαβαίνει πόσο συναρπαστική και ουσιαστική διαδικασία είναι αυτή η εμβάθυνση. Με την απλότητα του ενδιαφέροντος με μια ομορφιά που συνηγορεί υπέρ του ανθρώπου.
(στην εφημερίδα Εποχή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου