Ο «Ανθρωπος στο ψηλό κάστρο» του Φίλιπ Κ. Ντικ είναι ίσως το σημαντικότερο μυθιστόρημα εναλλακτικής Ιστορίας.
Διαδραματιζόμενο το 1962, το μυθιστόρημα μας περιγράφει μια Αμερική όπως αυτή προέκυψε από τη νίκη των δυνάμεων του Αξονα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ναζιστική Γερμανία κατέχει το ανατολικό μέρος των πρώην ΗΠΑ και οι Ιάπωνες το δυτικό.
Ο κόσμος του Ντικ σχηματίζεται με βάση αυτή την παραδοχή για να μας περιγράψει πολύ περισσότερα από μια υποθετική σύμβαση.
Η εναλλακτική Ιστορία χρησιμοποιεί το (εναλλακτικό) παρόν ώστε να κρίνει το (πραγματικό) παρόν.
Δημιουργεί μια μετατόπιση γεγονότων στο παρελθόν, περιγράφει τη σημερινή πραγματικότητα ως ένα ενδεχόμενο που αποφεύχθηκε και δημιουργεί ένα άλλο παρόν ειπωμένο με το βάρος του γεγονότος.
Η αφήγηση του άλλου παρόντος γίνεται παραβολή του δικού μας.
Οι ναζιστικές και ιαπωνικές πολιτικές περιγράφουν την πραγματική Αμερική του παρόντος τού Φίλιπ Κ. Ντικ.
Τον μακαρθισμό, τον υπερκαταναλωτισμό, το ολοκαύτωμα των γηγενών Αμερικανών και τη ρατσιστική πολιτική απέναντι στους Αφροαμερικανούς.
Η πραγματικότητα στην υπερθετική της υπερβολή τονίζει και κριτικάρει την αρνητική της τροπή.
Στα έργα εναλλακτικής Ιστορίας η αφήγηση παραποιεί ηθελημένα ώστε να διαφωτίσει την αλήθεια, ώστε να εστιάσει στην πραγματικότητα, ώστε να κάνει την αλήθεια πιο αληθινή.
Η αφήγηση γυρνά προς το παρελθόν ώστε χρησιμοποιώντας μια σειρά από εντυπωσιακές διαστρεβλώσεις να δημιουργήσει ένα φανταχτερό λογοτεχνικό επίτευγμα.
Τι γίνεται όμως όταν παρόμοιες τακτικές στρέφονται προς το παρόν για διαφορετικούς σκοπούς;
Η «μετα-αλήθεια» επιλέχθηκε ως η λέξη της χρονιάς για το 2016 από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Σύμφωνα με το λεξικό του Πανεπιστημίου, η «μετα-αλήθεια» ορίζεται ως μια κατάσταση κατά την οποία τα αντικειμενικά γεγονότα επηρεάζουν σε μικρότερο βαθμό τη διαμόρφωση της δημόσιας άποψης απ' όσο το συναίσθημα ή η προσωπική πίστη.
Ετσι, υποψήφιοι πρόεδροι, εφημερίδες, πολιτικοί ή δημοσιολόγοι μπορούν να χρησιμοποιούν ανύπαρκτα γεγονότα για να επιχειρηματολογήσουν υπέρ της άποψής τους, λανθασμένα επιστημονικά συμπεράσματα ώστε να θωρακίσουν μια ήδη αποδεκτή (από τους ίδιους και τους οπαδούς τους) δοξασία, ψευδή στοιχεία ώστε να δικαιολογήσουν τη στάση τους απέναντι στον θεό, τις γυναίκες ή την εξωτερική πολιτική.
Ο όρος εκτινάχθηκε από τη μαζική χρήση του κατά την καμπάνια υπέρ του Βrexit και στη συνέχεια κατά τη διάρκεια των αμερικανικών εκλογών.
Ο όρος «μετα-αλήθεια» περιγράφει μια συνθήκη κατά την οποία κάποιος μπορεί να συνδυάσει το ψέμα με τη δύναμη (ή δεξιότητα) να το επιβάλει (ή να το χρησιμοποιήσει) ως αλήθεια.
Μέσα από το οικοσύστημα των σόσιαλ μίντια, τον θόρυβο της πληροφορίας, μέσα σε ένα περιβάλλον ορισμένο από επικοινωνιακά επιτελεία και διαφημιστές, πατώντας στο έδαφος της κρίσης εμπιστοσύνης απέναντι στους πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης, ταυτίζοντας την πολιτική και τη δημοσιογραφία με τη μαζική εξαπάτηση.
Στα προϊόντα της μετα-αλήθειας η αφήγηση διαστρεβλώνει ηθελημένα ώστε να συσκοτίσει την αλήθεια, να απομακρύνει από την πραγματικότητα, ώστε να αποπλανήσει μέσω του ψέματος, της εύκολης συγκίνησης και της μικρο-επιστήμης της επικοινωνίας και του διαδικτύου.
Το ψέμα γίνεται εργαλείο διαμόρφωσης της αλήθειας.
Και επιπλέον η διάβρωση αυτή της πραγματικότητας έχει ως αποτέλεσμα όλες οι ειδήσεις οι οποίες καταγράφονται σε ένα περιβάλλον γενικευμένης μετα-αλήθειας να γίνονται και αυτές όμοιες, να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, να έχουν το ίδιο βάρος και την ίδια σημασία.
Γιατί η μετα-αλήθεια δεν αφορά μόνο τις ψευδείς ειδήσεις. Η ύπαρξή της κάνει μετα-αλήθεια ακόμη και την ίδια την αλήθεια.
Η μετα-αλήθεια είναι μια εναλλακτική Ιστορία όχι στην αφήγηση του παρελθόντος της αλλά στη διαμόρφωσή του.
Είναι η Ιστορία που γεννιέται διαστρεβλωμένη στο παρόν της.
Ολοι μας ζούμε σε μια αφήγηση παράλληλη της πραγματικής, σε ένα μυθιστόρημα της πεντάρας διαμορφωμένο από ασύντακτους συντάκτες και ισχυρούς της ανορθογραφίας.
Το γεγονός πορεύεται σε μια έρημο από καθρέφτες. Και μέσα στις πολλαπλές του αντανακλάσεις ξεχνά την υπόστασή του.
Στην έρημο αυτή προκύπτει και ένα χρέος: Σε μια εποχή αντικατοπτρισμών, είναι καθήκον των ανθρώπων της αφήγησης να διεκδικήσουν και να αναδείξουν την κυριολεξία, την απόδειξη και το γεγονός καθεαυτό.
(στην Εφημερίδα των Συντακτών)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου