Ανατομία κόρης

«Καλοκαίρι στον Κήπο της Εδέμ. Η μαμά λιάζεται σε μια καρέκλα με ξεθωριασμένο πανί. Ξάφνου τη βλέπω να ξεκαρδίζεται σ’ ένα γάργαρο γέλιο. Φέρνει τα γόνατα κοντά στο πρόσωπο για να προστατευτεί. Ο μπαμπάς τη σημαδεύει με το ανοιχτό λάστιχο του ποτίσματος. Ο μπαμπάς ψιχαλίζει τη μαμά».
Μαρία Φακίνου, «Ανατομία κόρης»,
εκδόσεις Αντίποδες, 2017

Ηλικιακές τομές και «τομές μικρής κλίμακας», λόγος αποσπασματικός, σε σύντομα σπαράγματα. Το τραύμα της γέννησης και τα τραύματα του βιώματος. Η «Ανατομία κόρης» έχει τη δομή και την υφή ενός αντίστροφου ημερολογίου. Το βιβλίο δανείζεται την αποσπασματικότητα, την τυχαιότητα και τη μη δεδομένη ροή που έχει ο ημερολογιακός λόγος. Γραμμένο, όμως, σε παρελθοντικούς κυρίως χρόνους, αποκτά την απόχρωση ημερολογίου της ανάμνησης, ροή ενός ταυτόχρονου πλήθους εξομολογήσεων. Μοιάζει σαν κάποιος να έγραφε ξανά και ξανά τις ίδιες σελίδες ημερολογίου. Από την ημερομηνία του βιώματος και της καταγραφής του, να πέρασε στη λογοτεχνική αφαίρεση της διόρθωσης και της γλωσσικής μορφοποίησης, στη συνέχεια, αποστασιοποιημένος λόγω του χρόνου να προχώρησε στο σχολιασμό και τέλος να έδωσε μορφή στο σύνολο επιλέγοντας τα αποσπάσματα.
Μέσα από την επιλεκτική εστίαση της συγγραφέως, την αρχιτεκτονημένη παράθεσή τους και την ελλειπτικότητα στους χαρακτήρες, τα γεγονότα και τις αφηγήσεις το βιβλίο αποκτά μια υφή σχεδόν ονειρική. Και όταν μιλούμε για όνειρα, δεν εννοούμε φυσικά εύκολες καταστάσεις χωρίς κανόνες. Εννοούμε συνθήκες που μπορεί να είναι συχνά σκληρές, αν και αφηρημένες, γεγονότα που δεν είμαστε σίγουροι για το εάν έχουν όντως συμβεί ή κατοικούν στο κείμενο ως εγκιβωτισμοί συναισθημάτων και ασυνειδήτου, πρόσωπα αποσπασματικά και αφηρημένα, πιο πολύ αισθήσεις πάνω στο σώμα και τη γλώσσα του ονείρου, παρά άνθρωποι.
Φιλτραρισμένη μέσα από αυτό τον τρόπο αφήγησης, μας παρατίθεται η ιστορία: Ένα κορίτσι μεγαλώνει κάπου στη δεκαετία του ΄80 στην Ελλάδα. Γύρω της ο μικρόκοσμός της, ο πατέρας, η μάνα και ο αδερφός της. Και μαζί η σταδιακή συνείδηση του σώματος, η σχέση της με το φύλο και τους φίλους , η ταυτότητα όπως σταδιακά δομείται και αποδομείται μέσα από τη συγγραφική ανατομία. Μέσα στη ροή του βιβλίου περνούμε από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση, από την υπόγεια σύγκρουση στη συμφιλίωση, από την καταγραφή των εμπειριών μαθητείας στην αξιολόγηση και στην ονειρική τακτοποίησή τους.

Το νέο βιβλίο της Μαρίας Φακίνου κουβαλά πολλά από τα χαρακτηριστικά του προηγούμενου βιβλίου της, της «Αρχής του κακού». Η αφαίρεση στα πρόσωπα και τα μέρη, η ακρίβεια και η απλότητα της αφήγησης, το παράλογο και το ξαφνικό συναντιούνται και στα δύο βιβλία. Η σκληρότητα υπάρχει και εδώ, αλλά είναι μια σκληρότητα απογυμνωμένη από το κοινωνικό, μια σκληρότητα της παιδικής ηλικίας. Στις αφηγήσεις συνήθως η παιδικότητα ταυτίζεται με την αθωότητα, γι΄ αυτό βιβλία που παρουσιάζουν παιδικούς χαρακτήρες αφιλτράριστους από την ηθική των μεγάλων, μας ξενίζουν. Στην πραγματικότητα, όμως, πετώντας με τον πιο καταφατικό τρόπο τον μανδύα της πιο χαζοχαρούμενης ηθικολογίας κερδίζουν –μέσω της ειλικρίνειάς τους- την προσοχή και την ταύτισή μας. Η παιδική ηλικία δεν είναι μόνο ανεμελιά, είναι και πεδίο μάχης, ένα πεδίο που μονίμως βαθαίνει, μέχρι να αποκρυσταλωθεί ως χαρακτήρας. Η ταυτόχρονη παρουσία μιας συχνά απλής παιδικής γλώσσας και μαζί αρχετύπων, όπως ο λύκος, ο κήπος της Εδέμ κτλ, σε συνδυασμό με εικόνες βίας και κυρίως σεξουαλικής αφύπνισης, δημιουργούν ένα αποτέλεσμα που στην προσέγγισή του –αν αποφασίσουμε και εμείς να είμαστε ειλικρινείς- είναι τελικά οικείο.
Η ανατομία κόρης μοιάζει με την παράθεση ενός παρελθόντος από ένα απόλυτα υπαρκτό πρόσωπο. Από τη στιγμή, όμως, που αγνοούμε (σχεδόν εξ ολοκλήρου) τα χαρακτηριστικά αυτού του προσώπου στο παρόν, η αφήγηση της κόρης ανοίγει. Γίνεται μια εκδοχή της παιδικής ηλικίας ένα σπάραγμα κοινό και ατόφιο. Και αυτό το σημείο όπου όλοι συναντιόμαστε, αυτό το άβολο και ταυτόχρονα ειλικρινές σημείο, είναι κατά την άποψή μου το σημαντικότερο επίτευγμα του βιβλίου.

(στην εφημερίδα Εποχή)