Στο κέντρο της ρατσιστικής ακολουθίας

Από το χάσμα των καιρών πολλά πράγματα ανεβαίνουν στην επιφάνεια. Συμπιεσμένος ο χρόνος σπρώχνει τα γεγονότα προς τα εδώ. Παράδοξοι καιροί, παράδοξες πράξεις. Συμπεράσματα πάνω σε επόμενα συμπεράσματα, αλλαγές που περπατούν τον χρόνο με άλματα.
Ο ρατσισμός χτίζει το νέο πρόσωπο της Ευρώπης. Ο ρατσισμός είναι το νέο δομικό χαρακτηριστικό της λυκοφιλίας που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά το μεταπολεμικό αίτημα για ειρήνη ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς και την οικονομική του αποτύπωση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα για αρχή, μετά το πέρασμα στην υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού ως του μόνου αποδεκτού και λογικού τρόπου να οργανώσεις την οικονομία και τις κοινωνίες, πασπαλισμένου με μια δόση ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και συγκρότησης σε νεφελώδη ιδεολογήματα γύρω από τον διαφωτισμό, τις ελευθερίες και την αλληλεγγύη -ιδεολογήματα που γκρεμίστηκαν με πάταγο τα χρόνια της κρίσης. Η ευρωπαϊκή ένωση μοιάζει να περνά στη φάση της αποσύνθεσής της.

Το νέο πρόσωπο της Ευρώπης

Η οριζόντια λιτότητα στο σύνολο των κρατών, η οικονομική κρίση που είναι ακόμη εδώ, σε συνδυασμό με τις προβλέψεις για ακόμη μεγαλύτερα οικονομικά σοκ που πλησιάζουν ως καταλύτες των πολιτικών αποφάσεων, τα υπερκρατικά οικονομικά σκάνδαλα (Siemens, Volkswagen, έγγραφα του Παναμά και πολλά άλλα), η πλήρης απαξίωση της ισοτιμίας ανάμεσα στα κράτη μέσα από μια σειρά δημοσίων εκβιασμών, παραβιάσεων και τραμπουκισμών, η πλήρης απαξίωση του ανθρωπισμού στις αποφάσεις για το προσφυγικό, οικοδομούν το νέο πρόσωπο της Ευρώπης. Ανάμεσα σε όλα αυτά, η άνοδος της ακροδεξιάς σχεδόν σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, σε συνδυασμό με το ρατσιστικό λόγο, ο οποίος διαχέεται σε ευρύτερα ακροατήρια, γίνεται εξώφυλλο στα πιο ευπώλητα ευρωπαϊκά περιοδικά και εφημερίδες, γίνεται κομμάτι της ρητορικής των κατεστημένων κομμάτων. Ο ρατσισμός ως πολιτικό επιχείρημα, ως εξωτερική πολιτική, ως ο σημαντικότερος παράγοντας οικοδόμησης της ταυτότητας και της αυτοεικόνας. Ο ρατσισμός ως απόδειξη ενός εγχειρήματος που απέτυχε, ως στοιχείο αποσύνθεσης σε ένα γερασμένο πρόσωπο που προσπαθεί να μαζέψει τις επιταχυνόμενες ρυτίδες του με αμφίβολες επεμβάσεις και αποτυχημένες αποφάσεις.
Φυσικά όλα τα παραπάνω στοιχεία που οικοδομούν το πρόσωπο της Ευρώπης δεν είναι ξένα στη χώρα μας, ούτε προϊόντα εισαγωγής. Τα παράγουμε, τα καταναλώνουμε και τα εξάγουμε με συνέπεια εδώ και χρόνια. Γιατί μπορεί η αλληλεγγύη, όπως αναδείχθηκε τους τελευταίους μήνες, να είναι ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό που σε κάνει να αντέχεις και να ελπίζεις, που σε ξαφνιάζει με το μέγεθος, την αμεσότητα και την αυταπάρνησή της, αλλά σίγουρα δεν είναι το μόνο χαρακτηριστικό που αναδεικνύεται, δεν είμαστε καν σίγουροι πως είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της περιόδου.

Βαθιά ριζωμένος

Τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής, τα θύματα της εγκληματικής οργάνωσης, αλλά ταυτόχρονα και ο καθημερινός ρατσιστικός λόγος, οι αυθόρμητες ρατσιστικές πράξεις είναι και αυτά στοιχεία της καθημερινότητάς μας και αποδείξεις πως ο ρατσισμός (που στην ριζοσπαστικοποιημένη εκδοχή του μπορεί να φτάσει μέχρι και τον φασισμό) είναι βαθιά ριζωμένος σε ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας και μάλιστα πως ως ιδεολόγημα μπορεί να βρει αποδοχή σε ευρύτερα ακροατήρια.
Και ανάμεσα σε αυτές τις παράλληλες διαπιστώσεις κάθε τόσο έρχεται ένα νέο, μια είδηση ή μια εικόνα ώστε να πολλαπλασιάσει τα συμπεράσματα και τις διαπιστώσεις, να σου δείξει πως η κατάσταση είναι ακόμη πιο σύνθετη απ όσο νόμιζες και πως η πραγματικότητα χτίζεται ταυτόχρονα από πολλά χέρια.
Μιλώ για την ρατσιστική προεκλογική αφίσα των αυστριακών εκλογών. Αυτή που δείχνει έναν Έλληνα ξαπλωμένο σε μια αιώρα να παίζει με έναν πάκο ευρώ. Μια μορφή μυστακοφόρα και άγρια, με τα γυαλιά ηλίου καρφωμένα στο μέτωπο, εκφυλισμένη από το χαμόγελο της καλοπέρασής του, επιδεικτικός στην καλοτυχία και το αραλίκι του : «Καλύτερα τα δικά μας λεφτά για το δικό μας λαό» γράφει από κάτω η αφίσα του ακροδεξιού κόμματος που κέρδισε της εκλογές. Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια επανάληψη του στερεότυπου που τόσο έντονα χρησιμοποιήθηκε από γερμανικά και άλλα μέσα (σε μεγάλο βαθμό και κυρίαρχα ελληνικά), ώστε να οικοδομηθεί όλο το τιμωρητικό επιχείρημα απέναντι στην Ελλάδα. Είναι λογικό το επιχείρημα αυτό να ακούγεται πιο εκκωφαντικό και πιο χυδαίο από ποτέ. Τώρα που η κρίση και η φτώχεια βαθαίνει, που οι ευρωπαϊκοί εκβιασμοί μοιάζουν όλο και πιο χαιρέκακοι, που μια κυβέρνηση διασύρθηκε για την εναλλακτική που πρότεινε και που ένας λαός βρίσκεται στο χείλος.

Στερεότυπα

Ταυτόχρονα, όμως, η αφίσα μοιάζει να τοποθετεί τον Έλληνα στο κέντρο της ρατσιστικής ακολουθίας. Ρατσιστής ο ίδιος βλέπει τον κόσμο και τον αντιλαμβάνεται με ρατσιστικά επιχειρήματα: οι πρόσφυγες που είναι όλοι μουσουλμάνοι και οι μουσουλμάνοι ανατινάζονται, βιάζουν και αποκεφαλίζουν, που το DNA τους ευθύνεται για την κατάστασή τους. Και όμως το υποκείμενο του ρατσισμού είναι ταυτόχρονα αντικείμενο. Αυτός ο λιγδιάρης καλοπερασάκιας, ο αιώνιος λιακάδας και τεμπέλης, που πίνει ούζο και φραπέ και φωνάζει «όπα», ενώ μασάει τα χρήματα των άλλων. Κάθε φορά που ένας Έλληνας βλέπει κάποιον μετανάστη με τη στερεοτυπική περιγραφή που αναφέρεται πιο πάνω μεταμορφώνεται σε αυτόν τον τεμπέλη, γίνεται κομμάτι μιας αφίσας που περιγράφει την καταδίκη του, γίνεται ένα δίποδο στερεότυπο διαμπερές στην τιμωρία που δεν μοιάζει πια παράλογη.
Και είναι παράδοξο αλλά καταλήγουμε σε μια πρωτόγνωρη συνθήκη: ένα απόλυτα ρατσιστικό αντικείμενο να γίνεται επιχείρημα αντιρατσισμού απέναντι σε ντόπιους ομοϊδεάτες του κόμματος ελευθερίας της Αυστρίας.

(στην εφημερίδα Εποχή)