Όταν η Τουρ­κία κα­τα­δί­κα­σε τους Simpsons

Πρό­στι­μο 52.000 τουρ­κι­κών λι­ρών (22.600 ευ­ρώ) στο ι­διω­τι­κό τη­λε­ο­πτι­κό δί­κτυο CNBC-E, ε­πέ­βα­λε το τουρ­κι­κό Ανώ­τα­το Ρα­διο­τη­λε­ο­πτι­κό Συμ­βού­λιο (RTUK). Αι­τία στά­θη­κε η προ­βο­λή ε­νός ε­πει­σο­δίου της α­με­ρι­κα­νι­κής τη­λε­ο­πτι­κής εκ­πο­μπής κι­νου­μέ­νων σχε­δίων Simpsons, κα­τά το ο­ποίο ο θεός εμ­φα­νί­ζε­ται να παίρ­νει ο­δη­γίες α­πό τον διά­βο­λο. Σύμ­φω­να με το RTUK, «ο Θεός χλευά­ζε­ται ε­πει­δή πα­ρου­σιά­ζε­ται να σερ­βί­ρει κα­φέ στον Διά­βο­λο». Η α­να­κοί­νω­ση συ­νε­χί­ζει το­νί­ζο­ντας πως ο θεός χλευά­ζε­ται ε­πί­σης ε­πει­δή μια ο­μά­δα νέων εμ­φα­νί­ζε­ται να σχο­λιά­ζει έ­να φό­νο που πραγ­μα­το­ποιή­θη­κε με την δια­τα­γή Του. Ο Θεός εν­θαρ­ρύ­νει του νέ­ους να κα­τα­να­λώ­σουν οι­νο­πνευ­μα­τώ­δη με την ευ­και­ρία της Πρω­το­χρο­νιάς και να προ­βούν σε κα­τα­στρο­φές. «Ένα α­πό τα πρό­σω­πα χρη­σι­μο­ποιεί κα­τα­χρη­στι­κά τις θρη­σκευ­τι­κές πε­ποι­θή­σεις ε­νός άλ­λου για να το κά­νει να δια­πρά­ξει φό­νους. Η Βί­βλος καί­γε­ται δη­μο­σίως και ο Θεός και ο διά­βο­λος εμ­φα­νί­ζο­νται με τη μορ­φή αν­θρώ­πων».

Για τον Θεό...

Το ε­ντυ­πω­σια­κό που προ­κα­λεί η συ­γκε­κρι­μέ­νη εί­δη­ση βρί­σκε­ται κά­που α­νά­με­σα στο χα­μό­γε­λο του πα­ρά­δο­ξου και την πολ­λα­πλή εμ­φά­νι­ση των ση­μείων α­να­φο­ράς. Τα κι­νού­με­να σχέ­δια και η ι­διαί­τε­ρη κω­μω­δία των Simpsons, η λο­γο­κρι­σία, το τουρ­κι­κό δί­καιο, η μου­σουλ­μα­νι­κή πί­στη και η πα­γκο­σμιο­ποίη­ση του κυ­ρίαρ­χου θεά­μα­τος υ­πάρ­χουν ταυ­τό­χρο­να σε έ­να σύ­νο­λο που δεν κα­τα­φέρ­νει να δη­μιουρ­γεί πα­ρά μό­νο πα­ρά­δο­ξα α­πο­τε­λέ­σμα­τα. Ακό­μα και αν το συ­γκε­κρι­μέ­νο α­πο­τέ­λε­σμα μας γεν­νά μει­δία­μα αυ­τό δεν ση­μαί­νει πως δεν εί­ναι χρή­σι­μο για να α­να­ρω­τη­θού­με και να βγά­λου­με συ­μπε­ρά­σμα­τα.
Η πα­γκο­σμιο­ποίη­ση μέ­σω των νέων μέ­σων με­τά­δο­σης και την εκ­μη­δέ­νι­ση κά­θε α­πό­στα­σης φέρ­νει σε ε­πα­φή δια­φο­ρε­τι­κές κουλ­τού­ρες και ε­πι­βάλ­λει μια ε­γκλο­βι­στι­κή συ­νύ­παρ­ξη δια­φο­ρε­τι­κο­τή­των. Το θέ­α­μα και η ι­δε­ο­λο­γία που υ­πάρ­χει μέ­σα σε αυ­τό ε­πι­βάλ­λο­νται με την φω­το­γέ­νεια του κυ­ρίαρ­χου. Μέ­σα στον ε­λά­χι­στο χρό­νο με­τά­δο­σης και ε­πι­βο­λής οι δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τες δεν κα­τα­φέρ­νουν να συ­νο­μι­λή­σουν. Τα ση­μεία δια­φο­ρε­τι­κών πο­λι­τι­σμών και πα­ρα­δό­σεων υ­πάρ­χουν πα­ράλ­λη­λα χω­ρίς να τέ­μνο­νται. Αυ­τό που προ­κύ­πτει εί­ναι έ­νας συν­δυα­σμός και ό­χι μια σύν­θε­ση, έ­να μω­σαϊκό ό­που το κά­θε ε­πι­μέ­ρους στοι­χείο ζει στην αυ­το­τέ­λειά του συ­νο­ρεύο­ντας με σύ­νο­ρα αυ­στη­ρά, ά­κα­μπτα χω­ρίς να μπο­ρεί να α­νταλ­λά­ξει, να συ­νο­μι­λή­σει και τε­λι­κά να συ­νυ­πάρ­ξει. Δια­φο­ρε­τι­κές α­ξίες ό­πως η ε­λευ­θε­ρία του τύ­που α­πό τη μία (που τό­σο συ­χνά χρη­σι­μο­ποιή­θη­κε υ­πο­κρι­τι­κά) και ο θρη­σκευ­τι­κός σε­βα­σμός (που τό­σο συ­χνά προ­βλή­θη­κε ως φα­να­τι­σμός), έρ­χο­νται α­ντι­μέ­τω­πες σε έ­να πα­γκό­σμιο πε­δίο, χω­ρίς να μπο­ρούν να α­να­με­τρη­θούν ε­πί της ου­σίας.

Πε­ρί συμ­βό­λων

Το α­πο­τέ­λε­σμα που (δεν) προ­κύ­πτει υ­πάρ­χει μό­νο στην εκ­με­τάλ­λευ­σή του α­πό τον ο­ποιο­δή­πο­τε και­ρο­σκό­πο. Τα πρό­σφα­τα σκί­τσα ή η ται­νία για τον Μωά­μεθ χρη­σι­μο­ποιή­θη­καν ό­χι υ­πέρ της ε­λευ­θε­ρίας της έκ­φρα­σης και της σά­τι­ρας (των αρ­χι­κών δη­λα­δή α­ξιών στο ό­νο­μα των ο­ποίων υ­πήρ­ξε η α­ντί­θε­ση) αλ­λά για να πε­ρι­γρά­ψει τον μου­σουλ­μα­νι­κό κό­σμο ως μια ε­ξα­γριω­μέ­νη μά­ζα κα­τα­στρο­φής. Ένα σύ­νο­λο τυ­φλό, α­πο­λί­τι­στο και τε­λι­κά ε­πι­κίν­δυ­νο.
Στην συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ρί­πτω­ση το α­πο­τέ­λε­σμα προ­κύ­πτει δια­φο­ρε­τι­κά. Το ε­πει­σό­διο δεν φτιά­χτη­κε ώ­στε να κρι­τι­κά­ρει τον μου­σουλ­μα­νι­κό κό­σμο,( ό­πως π.χ. τα σκί­τσα για τον Μωά­μεθ) ού­τε εί­χε σαν στό­χο την η­θε­λη­μέ­νη προ­σβο­λή (ό­πως π.χ. η ται­νία για τον Μωά­μεθ). Ο θεός και ο διά­βο­λος των κι­νου­μέ­νων σχε­δίων δεν εί­ναι σύμ­βο­λα θρη­σκευ­τι­κά (πό­σο μάλ­λον μου­σουλ­μα­νι­κά), αλ­λά μορ­φές της δυ­τι­κής ποπ κουλ­τού­ρας, μορ­φές σχε­δόν γυ­μνές α­πό θρη­σκευ­τι­κή α­να­φο­ρά. Το Ανώ­τα­το Ρα­διο­τη­λε­ο­πτι­κό Συμ­βού­λιο της Τουρ­κίας δεν κα­τα­δι­κά­ζει, λοι­πόν, τον τρό­πο με τον ο­ποίο έ­να πο­λι­τι­σμι­κό πα­ρά­γω­γο του δυ­τι­κού κό­σμου χει­ρί­ζε­ται και κρι­τι­κά­ρει τα ιε­ρά και τα ό­σια ε­νός ξέ­νου πο­λι­τι­σμού (στην συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ρί­πτω­ση του τουρ­κι­κού), αλ­λά τον τρό­πο με τον ο­ποίο έ­νας άλ­λος πο­λι­τι­σμός –οι­κείος και ταυ­τό­χρο­να ξέ­νος- χει­ρί­ζε­ται τα δι­κά του σύμ­βο­λα. Το πλή­θος των πο­λι­τι­σμι­κών α­ντι­θέ­σεων και δια­φο­ρών γί­νε­ται ζή­τη­μα δια­χεί­ρι­σης των τη­λε­ο­πτι­κών συ­χνο­τή­των, των δη­μο­σκο­πή­σεων και των συμ­βου­λίων τους. Το βά­θος γί­νε­ται παι­χνί­δι στα χέ­ρια της ε­πι­φά­νειας. Και μια τέ­τοια α­συμ­με­τρία δεν μπο­ρεί πα­ρά να γεν­νά έ­να πα­ρά­δο­ξο γέ­λιο α­ντί­στοι­χο με αυ­τό που προ­κύ­πτει α­πό τη θέ­α­ση των «βλά­σφη­μων» Simpsons.

(Στην εφημερίδα Εποχη)