Τα παιδιά της Χρυσής Αυγής

Τα παιδιά ως προεκλογικό τηλεοπτικό σημείο αποτελούσαν πάντοτε πόλο έλξης για πολλά από τα κόμματα. Από την περίφημη ‘’αλλαγούλα’’ του ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του 80, μέχρι τα παιδιά που τρομάζει η Πάνος Καμμένος με τη γνώση και τη σοφία του σε μια σειρά τηλεοπτικών σποτ ή τα παιδιά που συναντά σε μια πλατεία ο Αντώνης Σαμαράς ώστε να τους διδάξει πολιτική και μπάλα. Τα παιδιά αποτελούσαν πάντοτε μια εύκολη λύση, μια παράκαμψη νοήματος για όσους δεν είχαν κάτι να υποσχεθούν, έναν συναισθηματικό υπερτροφισμό για όσους δεν είχαν κάτι να πουν, μια συναισθηματική φωτογένεια για όσους δεν μπορούσαν να επιχειρηματολογήσουν. Άλλωστε η ιδιότυπη νεολαγνεία, η οποία κατοχυρώθηκε σχεδόν στο σύνολο των κομμάτων μετά τον ερχομό της κρίσης, είχε ως στόχο να ενσωματώσει τις νεότερες γενιές προσπαθώντας να αντικαταστήσει την οργή η την απελπισία λόγω της κατάστασης που της επιβλήθηκε με μια υπόσχεση που δεν υπόσχεται. Να τοποθετήσει την εικόνα της ως μια (κούφια στην πραγματικότητα) απάντηση στην ίδια την κατάστασή της και το περιεχόμενό της. Ένα ακόμα προεκλογικό σποτ με παιδιά δεν θα προκαλούσε λοιπόν εντύπωση. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση το σποτ είναι της Χρυσής Αυγής.

Οι στόχοι του συγκεκριμένου διαφημιστικού μοιάζουν με επικοινωνιακούς όρους εύκολα ανιχνεύσιμοι. Πέρα από την λειτουργικότητα της σαπουνόπερας που ενσωματώνει την εύκολη επίκληση στο συναίσθημα, το σποτ έχει ως στόχο να ρετουσάρει την εικόνα της εγκληματικής οργάνωσης. Να προσπαθεί να απαλύνει την εικόνα των νταβραντισμένων μπρατσαράδων ναζιστών με μια εικόνα αγνή και αθώα, φιλική προς τον νοικοκύρη ψηφοφόρο. Στην ευκολία και την κακογουστιά του το εγχείρημα μοιάζει με το να επιχειρείς πλαστική εγχείρηση με τσεκούρι. Και το αποτέλεσμα καταλήγει να είναι εξίσου ανατριχιαστικό με τα πιο σκληρά βίντεο-ντοκουμέντα της ναζιστικής οργάνωσης. Και αυτό γιατί το πραγματικό μήνυμα του βίντεο δεν προκύπτει απ όσα λένε τα παιδιά στο βίντεο, αλλά από την αντίθεση ανάμεσα στα παιδιά του βίντεο (την αθωότητα της αφέλειας της εικόνας και του λόγου) και την φρίκη που είναι η Χρυσή Αυγή. Από το γεγονός πως ακούς φράσεις συνδεδεμένες με νεοναζί δολοφόνουςειπωμένα από την αθώα κατάφαση της παιδικής ομιλίας.

Στο συγκεκριμένο σποτ δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια επίκληση στο συναίσθημα αλλά μπροστά σε μια επιταγή καθαρότητας. Το πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται η νεότητα της εικόνας (με όλο το φορτίο της γνώσης για την ιδεολογία και την πρακτική της οργάνωσης) την μετατρέπει σχεδόν σε βιολογικό όρο, στα όρια της ευγονικής. Η κρυφή σκληρότητα του προεκλογικού διαφημιστικού προκύπτει ταυτόχρονα και από την αντίθεση των ‘’καθαρών’’ παιδιών με τις εικόνες των ημερών μας. Όταν τοποθετείς ένα παιδί στο πλαίσιο του μεταναστευτικού και προσφυγικού πλαισίου, δεν είναι δυνατόν να μη το βάλεις σε αντίθεση με τις εικόνες των παιδιών των προσφύγων, των νεκρών παιδικών σωμάτων και των άμεσων αντανακλαστικών αλληλεγγύης που αυτές οι εικόνες προκαλούν. Η μουσική επένδυση του σποτ εξηγεί με ακρίβεια το όλο πλαίσιο της σύλληψης: ένα στρατιωτικό εμβατήριο έχει μεταμφιεστεί σε χαρωπό παιδικό τραγουδάκι, ξεβράζοντας τον βόθρο ενός δικτατορικού παρελθόντος στο μέλλον που κουβαλούν τα παιδιά ως σύμβολα.

Η αποθέωση της νεότητας και μέσα από αυτή της σφριγηλότητας, της υγείας και της καθαρότηταςχρησιμοποιήθηκε στον υπερθετικό βαθμό από τη ναζιστική Γερμανίακαι υπήρξαν κομμάτι του πυρήνα της ιδεολογίας της. Η προπαγάνδα στους χώρους εκπαίδευσης, η ιδέα του πατέρα-Φίρερ, τα προγράμματα κρατικής ευγονικής και η καλλιέργεια του νεανικού φανατισμού και των αντανακλαστικών της ορδής έρχονται συνειρμικά στο μυαλό με τη θέαση του διαφημιστικού.

Ο απλοϊκός και επαναληπτικός λόγος απέναντι στους νέους, που έχει ως στόχο την αποπλάνηση και όχι την επιχειρηματολογία γίνεται ορατός και εδώ. Αυτό όμως που περιγράφει δεν απλώς μια εικόνα από το πιο σκοτεινό παρελθόν της Ευρώπης, αλλά μια εικόνα από το δικό μας τρομακτικό ενδεχόμενο, μια εικόνα από ένα μέλλον όπου η παιδική αφέλεια και ο αυθορμητισμός θα ταυτίζονται με τρόπο αυτονόητο με τις πιο απάνθρωπες ιδέες, πρακτικές και αντιλήψεις. Και το ενδεχόμενο αυτό οφείλουμε να το τσακίσουμε.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)