ΣΥΡΙΖΑ: Προς ένα προσωποπαγές κόμμα;

Ιστορικά γεγονότα όπως οι εκλογές, πυκνώνουν το χρόνο και επισπεύδουν τις αλλαγές, τις μεταμορφώσεις, τις μεταλλάξεις. Η ίδια η πύκνωση του χρόνου, η έντονη γειτνίαση των γεγονότων, των αποφάσεων και των μετατροπών μας κάνουν να βλέπουμε μόνο τα σημεία με το μεγαλύτερο όγκο, τα ορατά από την επιφάνεια. Τα γεγονότα που αποτελούν τα κεντρικά σημεία στην διαμόρφωση του κεντρικού αποτελέσματος. Έτσι λοιπόν, μπορεί στη μεγάλη αφήγηση κατά την περίοδο των εκλογών, η μάχη που δίνεται στις κάλπες να φαίνεται μία και ενιαία, αλλά στην πραγματικότητα μια σειρά από μικρότερες αντιπαραθέσεις και ανακατατάξεις στοιχίζονται πίσω από το κεντρικό μέτωπο του ανταγωνισμού των κομμάτων για επικράτηση.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ, πέρα από τη μάχη για εκλογική επικράτηση (και την επιθυμία αυτοδυναμίας) θα στηθούν μια σειρά από μικρότερες αναμετρήσεις που σε μεγάλο βαθμό θα καθορίσουν και την αυριανή φυσιογνωμία του. Ήδη μετά το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, καθώς και με την πρόσφατη διάσπαση, η φυσιογνωμία αυτή βρίσκεται σε κατάσταση ρευστότητας. Η επιτάχυνση η οποία επιβάλλεται από την ίδια την πραγματικότητα, όσο και από το έκτακτο των εκλογών (καθώς, επίσης, και από τον βραχύ χρόνο διεξαγωγής τους) διαμορφώνει μια δυναμική τέτοια ώστε μέσα σε λίγο καιρό ο ΣΥΡΙΖΑ να διανύσει μεγάλη απόσταση προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.


Από πολλούς ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφεται προεκλογικά με τη φράση «το δυνατό χαρτί του ΣΥΡΙΖΑ», η «ατμομηχανή του κόμματος» κ.α. Πέρα από την κοινοτοπία των συγκεκριμένων διατυπώσεων, οι φράσεις αυτές, πέρα από τις όποιες εκτιμήσεις, κρύβουν και έναν από τους βασικούς κινδύνους μετάλλαξης προς μια πολύ συγκεκριμένη κατεύθυνση: την μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα προσωποπαγές κόμμα.
Πολλές ενδείξεις σε σχέση με τον τρόπο επιλογής σε μια σειρά από ζητήματα (ήδη από τη συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ, αν όχι νωρίτερα), σε επίπεδο διαμόρφωσης στρατηγικής ή ακόμα και ρητορικής (όπου ο α’ ενικός ξεπερνά σε πολύ μεγάλο βαθμό τον  α’ πληθυντικό) συγκλίνουν προς αυτή τη διαπίστωση. Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τη σημασία και το ρόλο που έπαιξε ο Αλέξης Τσίπρας, ως πρόσωπο, στη διαμόρφωση του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα που θα διεκδικούσε και θα κέρδιζε την εξουσία. Την προσωπική του εμπλοκή ως προς τη διαμόρφωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, ή τη συμβολή του στη διαπραγμάτευση. Από την άλλη, η προσωποποίηση της όποιας επιτυχίας και της όποιας κομματικής φυσιογνωμίας οδηγεί σε αντανακλαστικά και τρόπους ανάλυσης και αντίληψης που δεν μπορούν να έχουν σχέση με ένα δημοκρατικό, αριστερό χώρο.


Η αδιαμεσολάβητη σχέση ενός αρχηγού με τον κόσμο δεν περιγράφει οικειότητα, περιγράφει στην πραγματικότητα μια διαδικασία που έχει αποκλειστικά μια και μόνη κατεύθυνση. Από τον αρχηγό προς τον κόσμο, σε μια μονόδρομη πορεία μεταδημοκρατικού μονολόγου και φασματικής αντανάκλασης. Με τον τρόπο αυτό ο λόγος ταυτίζεται με το νόμο και τον κανόνα. Υπό το βάρος της σχέσης αυτής, τα συλλογικά όργανα ατροφούν θεσμικά και πρακτικά. Σε ένα αριστερό κόμμα, όμως, τα όργανα δεν υπάρχουν μόνο ως ενδιάμεσα στάδια περιγράφοντας μια ενδιάμεση δομή. Υπάρχουν ώστε να εξασφαλίζουν τη ροή των απόψεων, των επιθυμιών και των φόβων, τη συνδιαμόρφωση και τον έλεγχο. Στην πραγματικότητα, η παρουσία τους εξασφαλίζει τους όρους της σχέσης του αρχηγού με τον κόσμο, άρα και το ποσοστό εξουσίας που έχει ο λαός στη διαμόρφωση και την επιλογή των αποφάσεων.
Ο συγκεντρωτισμός στο πρόσωπο του αρχηγού (ακόμα και όταν αυτός γίνεται με αριστερούς όρους στα πλαίσια μιας αριστερής ρητορικής) έχει ως αποτέλεσμα να αποδοθούν στο πρόσωπο αυτό εθνοσωτήριες ιδιότητες και σωτηριολογικές σημασίες. Στην πραγματικότητα η ιδεαλιστική (εάν όχι μεταφυσική) αυτή θέσμιση καταλήγει στη σταδιακή εκχώρηση εξουσιών, των οργάνων του κόμματος αρχικά, και του λαού στη συνέχεια.
Αυτό, λοιπόν, που διακυβεύεται στις ερχόμενες εκλογές -πέρα από το αποτέλεσμα- δεν είναι μια τακτική η οποία θα οριστεί με βάση τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητά της, αλλά η ίδια η δομή του κόμματος, άρα και οι όροι με τους οποίους ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνομιλεί, θα ορίζεται και θα ελέγχεται από το λαό.
Γιατί αυτό που πρέπει να έχει σημασία για όσους θα στηρίξουν τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι αποκλειστικά το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά ταυτόχρονα το αν το κόμμα το οποίο θα προκύψει ύστερα απ όλη αυτή τη μεγάλη περίοδο μεταμορφώσεων και ανακατατάξεων θα έχει κάποια σχέση με αυτό που ήταν ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς πριν μπει σε αυτή τη μακροχρόνια διαδικασία.


(σην εφημερίδα Εποχή)