Ο ήχος της Πόλης: Τουρκικές εξεγέρσεις, ελληνικά ΜΜΕ

«Ταγίπ, απαγόρευσες το αλκοόλ
και ο λαός είναι πια νηφάλιος»
(σύνθημα σε τοίχο
της Κωνσταντινούπολης)

Κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη, κατά τη διάρκεια των Αγανακτισμένων και των πλατειών, η επιστροφή από τις διαδηλώσεις συνοδευόταν πάντα από μια ατελείωτη διαδικτυακή περιπλάνηση, μια αναζήτηση και ενημέρωση για τις κινήσεις αλληλεγγύης στις πέρα χώρες. Η εκφρασμένη αλληλεγγύη δεν αποτελούσε απλά μια στιγμή ματαιόδοξης ανάτασης, η αλληλεγγύη ήταν αυτό που σε ξύπναγε από τη μοναξιά, που σε έκανε να καταλάβεις τη σημασία των όσων συνέβαιναν γύρω σου, τη σημασία της δικής σου συμμετοχής σε μια χειρονομία πολλαπλή και πλατιά η οποία ξεπερνούσε τα σύνορα της χώρας. Σήμερα, περνάμε στην απέναντι όχθη. Είμαστε εμείς που κοιτάμε, εμείς που ενημερωνόμαστε, εμείς που καλούμαστε να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας, προς γεγονότα οικεία που συμβαίνουν μακριά.
Η ενημέρωση για τα γεγονότα της Τουρκίας σε μεγάλο βαθμό προέρχεται από τη διαδικτυακή τους διάχυση. Όπως σε τόσες περιπτώσεις εξεγέρσεων τα τελευταία χρόνια, το διαδίκτυο είναι ένα από τα βασικά εργαλεία συντονισμού των κινήσεων και επικοινωνίας τους με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό άλλωστε το αναγνωρίζει και ο Ερντογάν ο οποίος σε συνέντευξή του δήλωσε: «Κατά την άποψή μου τα κοινωνικά δίκτυα είναι ο μεγαλύτερος μπελάς της κοινωνίας». Μάλιστα, η τουρκική κυβέρνηση θέλοντας να αποδείξει πως δεν κάνει δηλώσεις τυχαία, προχώρησε σε μαζικές συλλήψεις χρηστών του twitter με την κατηγορία της υποκίνησης ταραχών.

Το ξένο είναι πιο καλό

Παρόλα αυτά, τα συμβατικά μέσα μετέδωσαν, περιέγραψαν και σχολίασαν τα γεγονότα στην Κωνσταντινούπολη. Στην αρχή με αμηχανία, στη συνέχεια με ένταση και αγανάκτηση. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε την αντιστροφή της ρητορικής, το πώς όλοι όσοι κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη και των Πλατειών έκαναν λόγο για πλιατσικολόγους, εξτρεμιστές και ημίτρελους, τώρα μιλούν με τα πιο κολακευτικά λόγια για τους γενναίους Τούρκους διαδηλωτές. Πώς όσοι ταύτιζαν και ταυτίζουν την κάθε αντίδραση στις μνημονιακές πολιτικές με την τρομοκρατία μιλούν ταυτόχρονα με ενθουσιασμό για μια τουρκική μάχη για τη δημοκρατία.
Στις αναλύσεις τους για τα γεγονότα στην Τουρκία, οι σχολιαστές βλέπουν ή περιγράφουν μονομερώς ένα πολύπλοκο μωσαϊκό αντιφάσεων, επιθυμιών και αναγκών. Δεν γράφουν για τις κοινωνικές συγκρούσεις, για την έκφραση της πολιτικής δυσαρέσκειας, για την αντίθεση στο βάθεμα των κοινωνικών ανισοτήτων. Δεν ευθύνεται για την εξέγερση το ποσοστό της φτώχειας το οποίο έχει ξεπεράσει το 18% του πληθυσμού, το γεγονός πως το 60% του τουρκικού λαού είναι χρεωμένο στις τράπεζες, ή το μεγάλο ποσοστό παιδικής θνησιμότητας. Ως αποκλειστικός υπεύθυνος καταγράφεται η αλαζονεία του Σουλτάνου Ερντογάν και η κρυφή ισλαμική ατζέντα. Όχι η κλιμάκωση και η σκληρότητα της καταστολής, αλλά το γεγονός ότι οι αεροσυνοδοί στην Τουρκία φορούν μαντίλα.
Με κάθε τίτλο και τιμή...

Έτσι, ο Αλέξης Παπαχελάς μας περιγράφει τη μέθη του Ερντογάν για εξουσία, το «σύνδρομο μεγάλης αλαζονείας» από το οποίο πάσχει για να καταλήξει: «Ένας ηγέτης θέτει πάντοτε σε κίνδυνο την ισχύ του, όσο δυνατός κι αν είναι, όταν η αλαζονεία του φτάνει στο ζενίθ και δεν κρύβεται» (προφανώς οι ανακοινώσεις της ελληνικής κυβέρνησης περί οικονομικού θαύματος, ενώ η κρίση βαθαίνει δεν μπορούν να περιγραφούν ως αλαζονικές). Αντίστοιχα, ο Πάσχος Μανδραβέλης περιγράφει: «Αντιστοίχως και στην Τουρκία ήταν πολλά μικρά πραγματάκια που σώρευσαν τη δυσαρέσκεια. Κυρίως η αλαζονεία του τούρκου πρωθυπουργού και εκείνη η περίεργη αίσθηση στον πληθυσμό ότι δεν υπάρχει άλλη πολιτική διέξοδος παρά μόνο η ευθεία αναμέτρηση στους δρόμους». Ο Ι.Κ. Πρετεντέρης σε άρθρο του στα Νέα (υπό τον ωραιότατο τίτλο «Σιγά μην κλάψω!») αφού θα παραδεχτεί αρχικά την άγνοια του για το θέμα (Δεν έχω καταλάβει ακόμη ποιοι πλακώνονται με ποιους στην Τουρκία, ούτε νομίζω ότι είναι εύκολο να το καταλάβει κανείς. Μου αρκεί που πλακώνονται) στη συνέχεια θα επιδοθεί σε ασκήσεις μισάνθρωπου οριενταλισμού περιγράφοντάς μας τη σύγκρουση των δύο πολιτισμών: «Λυπάμαι αλλά ισλαμισμός και δημοκρατία είναι έννοιες καταρχήν ασύμβατες», «Υπ’ αυτήν την έννοια, σιγά που θα κλάψω! Και δεν έχω κανένα πρόβλημα αν πάσης φύσεως ή αποχρώσεως ισλαμιστές πλακώνονται μεταξύ τους –στην Τουρκία, στη Λιβύη, στη Συρία ή οπουδήποτε αλλού. Το θεωρώ απείρως προτιμότερο από το να οπλίζουν από κοινού τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς ή την Αλ Κάιντα και να στέλνουν διάφορους παρανοϊκούς μουτζαχεντίν να ματώνουν το δυτικό κόσμο». Ως μοναδικός υπεύθυνος (παρόλο που ο δημοσιογράφος αποδέχεται πως δεν γνωρίζει το θέμα) κρίνονται οι επιλογές του Ερντογάν σε σχέση με τη θρησκεία οι οποίες -προφανώς- ταυτίζονται με την τρομοκρατία, αφού έχουν σχέση με το Ισλάμ (μεγάλο ενδιαφέρον είχε και το σημείο του άρθρου όπου ο δημοσιογράφος εξανίσταται για τον τρόπο κάλυψης των πορειών από την τουρκική τηλεόραση).

Χαμόγελο από το μέλλον

«Οι διαδηλωτές που υποκινούνται από αντικυβερνητικές οργανώσεις και έχουν προκαλέσει τις πιο έντονες ταραχές εδώ και χρόνια, βαδίζουν χέρι-χέρι με την τρομοκρατία», «Δεν μπορούμε να παραμείνουμε θεατές στο γεγονός ότι μερικοί πλιατσικολόγοι πηγαίνουν στην πλατεία και προκαλούν το λαό μας», «Οι διαδηλωτές βλάπτουν αθώους πολίτες και καταστρέφουν περιουσίες», οι παραπάνω φράσεις ειπώθηκαν από τον Ταγίπ Ερντογάν κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων. Ταυτόχρονα, όμως, έχουν διατυπωθεί με κρυστάλλινη ομοιότητα, από τους δημοσιογράφους-επικριτές που αναφέρθηκαν πριν σχολιάζοντας τις δικές μας –φυσικά τελείως διαφορετικές– περιπτώσεις.
Αυτό που μας αφορά άμεσα στα γεγονότα της Τουρκίας, αυτό που στρεβλά περιγράφεται από τους δημοσιογράφους ως μια περίπτωση τελείως διαφορετική και ξένη, είναι πως η συσσωρευμένη οργή και η δυσαρέσκεια ξεσπούν αυθόρμητα σε στιγμές που δεν μπορείς ούτε να προβλέψεις, ούτε να σχεδιάσεις. Ό,τι δεν συνέβη με την απαγόρευση της πορείας της Πρωτομαγιάς, συνέβη με αφορμή την κοπή δέντρων. Ας είναι, λοιπόν, ο αγώνας των ανθρώπων της Τουρκίας, ανάμεσα στα άλλα, και μια κίνηση παρηγοριάς για τη δική μας κινηματική μελαγχολία, ένα χαμόγελο που επιστρέφει από κάποιο δικό μας μέλλον.


(στην εφημερίδα Εποχή)