Γιατί κύριε;

* ΤΟ ΝΕΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΣΠΟΤ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ




Όταν η πολιτική αντιπαράθεση προβάλλεται ως τηλεοπτικός θόρυβος στα παράθυρα, η πολιτική επιχειρηματολογία μπορεί να ξεπέσει στο επίπεδο της φτηνής διαφημιστικής πόζας. Το νέο προεκλογικό σποτ της Νέας Δημοκρατίας προβάλλει μια τάξη παιδιών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Ο δάσκαλος τους μαθαίνει ποιες χώρες βρίσκονται στη ζώνη του ευρώ. Κύπρος, Βέλγιο, Ιρλανδία, Γαλλία, Πορτογαλία και Ισπανία. Και η Ελλάδα κύριε; Σιωπή. Γιατί κύριε; Σιωπή.
Το σποτ έφερε την αντίδραση του συνόλου των υπόλοιπων κομμάτων, αν και είναι εμφανές πως απευθύνεται στον ΣΥΡΙΖΑ. Η χρήση παιδιών καθώς επίσης και το φορτίο του φόβου που κουβαλούν τα 40 δευτερόλεπτα της διαφήμισης χαρακτηρίστηκαν ως «απαράδεκτα», «ανήθικα» και «επιεικώς άθλια».

Ο υπέροχος κόσμος
του πολιτικού μάρκετινγκ

Στο συγκεκριμένο διαφημιστικό δεν υφίσταται ίχνος πολιτικής επιχειρηματολογίας. Η Νέα Δημοκρατία επιλέγει το φόβο ως βασικό επιχείρημα, αποφεύγοντας να περιγράψει οποιαδήποτε πολιτική διαδικασία που θα οδηγούσε ή θα απέτρεπε το αποτέλεσμα που τον δημιουργεί. Το σποτ λειτουργεί με όρους τηλεοπτικού μάρκετινγκ έξω από τη σφαίρα του πολιτικού. Ο τηλεθεατής - καταναλωτής - πολίτης πρέπει πάση θυσία να αγοράσει το προϊόν. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει τις ιδιότητές του, τα προτερήματα ή τα μειονεκτήματα του. Η κακόγουστη και χυδαία επίκληση στο συναίσθημα, θα τον κάνει να λειτουργήσει χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τα αντανακλαστικά του. Η ανάλυση είναι πολυτέλεια όταν βλέπεις θλιμμένα παιδικά πρόσωπα. Ο φόβος για τα παιδιά του ή μάλλον η αποτροπή του φόβου γίνεται ένας νέος μηχανισμός επιθυμίας. Στο μετααποκαλυπτικό περιβάλλον της σχολικής τάξης, η ρητορική ταυτίζεται με την αποπλάνηση και το συναισθηματικό τραμπουκισμό.

Από το μελό στη δραχμή

Η συναισθηματική επιλογή του μελό σεναρίου θυμίζει καθημερινό σίριαλ περασμένων δεκαετιών. Το κραυγαλέο όμως της διαφήμισης προκύπτει από την απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στα επιχειρήματα, τις συζητήσεις και τις αναλύσεις των τελευταίων εβδομάδων -τόσο σε ελληνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο- σε σχέση με το ενδεχόμενο και τη δυνατότητα αλλαγής πολιτικής της Ελλάδας και κατ’ επέκταση της Ευρώπης και τη ζωγραφισμένη με δάκρυα συνθηματολογία του σποτ. Το συγκεκριμένο σποτ-σύνθημα δεν λειτουργεί ως συμπύκνωση ενός επιχειρήματος ή μιας πολιτικής, αλλά ως συστηματική και συνειδητή απόκρυψη τους. Ενώ αποφεύγει να δώσει οποιαδήποτε απάντηση σε σχέση με την πολιτική που υποστηρίζει, δεν διστάζει να θεωρήσει ως ήδη απαντημένα τα ερωτήματα που προϋποθέτει. Τι θα γίνει άμα σχηματίσει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, ποια πολιτική θα εφαρμόσει, ποια θα είναι η στάση του απέναντι στην Ευρώπη και ποια η στάση της Ευρώπης απέναντι στην Ελλάδα; Γιατί κύριε; Η σιωπή του δασκάλου αποτελεί ταυτόχρονα και τη σιωπή του επιχειρήματος. Του όποιου επιχειρήματος ως αναγκαίου σημείου κάθε πολιτικής αντιπαράθεσης.
Το υπεραπλουστευτικό και σε λάθος κατεύθυνση δίλημμα, ευρώ ή δραχμή, και πολύ περισσότερο ο τρόπος με τον οποίο τίθεται από τη συγκεκριμένη διαφήμιση θυμίζει τα αντικομουνιστικά επιχειρήματα του παρελθόντος (αν οι κομουνιστές έρθουν στην εξουσία θα μας πάρουν τα σπίτια). Η ακροδεξιά στροφή της Νέας Δημοκρατίας μετά την εκλογή Σαμαρά, η παραχώρηση ρυθμιστικού ρόλου σε στελέχη του εθνικιστικού Δικτύου 21 και οι μεταγραφές των βουλευτών του ΛΑΟΣ συνηγορούν προς αυτήν την κατεύθυνση της ανάμνησης. Η προεκλογική πολιτική τακτική του κόμματος, η οποία ταυτίζει ουσιαστικά την αριστερά με την τρομοκρατία, ενώ κάνει λόγο για τον κίνδυνο των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες, τον κίνδυνο για έλλειψη οποιασδήποτε παροχής μετά την εκλογή της αριστεράς (σε πετρέλαιο, φάρμακα, τρόφιμα), περιγράφει ουσιαστικά τον αντίπαλό της με τους όρους του λάθους, του ανήθικου και του απόλυτου κακού. Κούφιες λέξεις (ειδικά μετά τα κατορθώματα των πρόσφατων κυβερνήσεων) όπως υπευθυνότητα και αποφασιστικότητα, γίνονται συνθήματα και μοιάζουν ικανές να αντιπαρατεθούν απέναντι σε αυτή την καρικατουρίστικη διαστρέβλωση του αντιπάλου. Το σύνθημα δεν ζητά να δημιουργήσει οπαδούς αλλά να τους συστρατεύσει πίσω από το στεντόρειο της εξωστρέφειάς του. Δεν εξηγεί αλλά επιβάλλει.
Σε μια κοινωνία όπου η αγορά είναι η ίδια που ρυθμίζει χωρίς έλεγχο τα όρια της, μοιάζει θεμιτό να ζητιανεύεις πολιτική κατάφαση χρησιμοποιώντας τους πιο παλιομοδίτικους και φθηνούς διαφημιστικούς τρόπους μέσα από μια σπορά συγκίνησης και φόβου. Είναι όμως εξίσου θεμιτό τα μόνα συναισθήματα που θα καταφέρεις να θερίσεις να είναι αυτά της αγανάκτησης και της οργής.

(στην εφημερίδα Εποχή)