Ανάσταση
Η ποίηση μπαίνει στο όνειρο
όπως ο δύτης σε μια λίμνη.
Η ποίηση, πιο τολμηρή απ ’ τον καθένα
μπαίνει και πέφτει,
σαν μολύβι
σε μια λίμνη άπατη όπως το Λοχ Νες
ή θολή και άτυχη όπως η λίμνη Μπαλατόν.
Παρατηρήστε τη από το βυθό:
Ενας δύτης
αθώος
τυλιγμένος στα φτερά
της θέλησης.
Η ποίηση μπαίνει στο όνειρο
όπως ένας δύτης νεκρός
στο μάτι του Θεού.
(Ρομπέρτο Μπολάνιο, από τη συλλογή «Τα ρομαντικά σκυλιά»,
μτφρ. Κωσταντίνα Παναγοπούλου-Pérez)
Η ποίηση στις κοινωνίες της Δύσης ψυχορραγεί. Επιβιώνει ως εστέτ συνήθεια των λίγων μυημένων, ως κωδικοποιημένη προσευχή αυτοεπιβράβευσης, μια συνήθεια αμφίβολης αριστοκρατίας. Τσιγαρόβηχας και λιβάνι. Ψόγος στο στόμα των πολλών, εύκολος στόχος σάτιρας και υπονόμευσης, με ελάχιστες πωλήσεις βιβλίων, εντός ενός περίκλειστου συστήματος οχυρωμένου, χάνοντας τον κώδικα συνομιλίας και επικοινωνίας.
Τα τελευταία χρόνια η χρήση των μέσων δικτύωσης αλλάζει τους όρους διάδοσης και διάχυσης της κάθε πληροφορίας και κάθε είδους λόγου. Μαζί και της ποίησης. Και όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο υπέρ της ποίησης.
Η χρήση του facebook, του Twitter και πιο πρόσφατα και πιο μαζικά του Instagram ανοίγουν τον ποιητικό λόγο σε νέα ακροατήρια και μεγάλους αριθμούς. Το άνοιγμα όμως αυτό δεν αποτελεί αλλαγή παραδείγματος, αλλά προσθήκη εργαλείου. Και το εργαλείο, όσο λειτουργικό και αν είναι, μοιάζει ανίκανο να παραγάγει ποιητική ουσία. Αυτό που χρειάζεται είναι ένα νέο παράδειγμα. Το παράδειγμα αυτό συναντά κανείς στα μυθιστορήματα του Ρομπέρτο Μπολάνιο.
Γεννημένος στη Χιλή το 1953, ο Μπολάνιο έγραφε αποκλειστικά ποίηση για 25 χρόνια, ενώ ταυτόχρονα έκανε δουλειές του ποδαριού για να συντηρήσει με ελάχιστα τον εαυτό του. Η στάση αυτή άλλαξε μόλις γεννήθηκε ο πρώτος του γιος. Ο Μπολάνιο στράφηκε στην πεζογραφία για να ζήσει την οικογένειά του.
Μέχρι τον πρόωρο θάνατό του το 2003, μας έδωσε μερικά από τα σημαντικότερα βιβλία των τελευταίων δεκαετιών. Και ανάμεσά τους, τα δύο αριστουργήματά του, τους «Αγριους Ντετέκτιβ» και το «2666».
Ουσιαστικά την ποίηση δεν την παράτησε ποτέ, εκδίδοντας σποραδικά και ποιητικές συλλογές. Το ποιητικό παράδειγμα όμως δίνεται μέσα από τα μυθιστορήματά του.
Στα μυθιστορήματα και τις ιστορίες του η ποίηση κατέχει κεντρική θέση στην πλοκή, στην ανάπτυξη των χαρακτήρων, στη λογοτεχνική του ουσία. Η ποίηση δεν τίθεται ως αξία αλλά ως κατάσταση. Ως παράλογη αγωνία και εμμονή, ως σκοπός και ως στόχος. Δεν κουβαλά ηθικά κριτήρια, αφού ποιητής μπορεί να είναι ο ίδιος ο αφηγητής-Μπολάνιο και οι φίλοι του (Οι άγριοι Ντετέκτιβ) αλλά ταυτόχρονα διάφοροι φασίστες και ναζί κατά μήκος του Νέου Κόσμου («Η Ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική»).
Παρουσιάζοντας την ποίηση σε όλη την γκάμα των εκφάνσεων και των εκδοχών της –από τη μιζέρια και την τριβή μέχρι την ομορφιά και από το έγκλημα μέχρι την αλληλεγγύη– ο Μπολάνιο ουσιαστικά περιγράφει το ποιητικό φαινόμενο ως μια σημαίνουσα εκδήλωση της ανθρώπινης υπόστασης και δραστηριότητας, ως ένα πεδίο όπου από ιστορία σε ιστορία και από βιβλίο σε βιβλίο δίνονται οι μεγάλες μάχες της εποχής. Οι πολιτικές, οι ηθικές, οι αισθητικές. Και ταυτόχρονα οι προσωπικές.
Η αστυνομική δομή εξιχνίασης και αναζήτησης που δανείζονται πολλά από τα μυθιστορήματα και πολλές από τις ιστορίες του μας περιγράφουν πως η ποίηση μπορεί να είναι εξίσου επείγουσα με ένα έγκλημα, μια δολοφονία, ένα ζωτικό μυστικό. Ασχετα αν αυτό που ψάχνουμε είναι μια ποιήτρια της μεξικανικής πρωτοπορίας που χάθηκε παίρνοντας μαζί της όλα τα ποιήματά της και αφήνοντας πίσω της έναν μύθο ή ένας βασανιστής της Χιλιανής αεροπορίας που γράφει στίχους με το αεροπλάνο του στον ουρανό.
Μέχρι το τέλος της ζωής του και παρά την επιτυχία των βιβλίων του, ο Ρομπέρτο Μπολάνιο θεωρούσε την ποίηση σημαντικότερη μορφή έκφρασης από τον πεζό λόγο. Ομως, η καλύτερη ποίησή του βρίσκεται στα μυθιστορήματά του.
Στην πυκνότητα και την αισθητική σαφήνεια, στην υφή των χαρακτήρων, την καλλιτεχνική ηθική που υπερασπίζεται, στις παγκόσμιες ιστορίες που συνέταξε, στους όρους με τους οποίους το ιστορικό γίνεται οικουμενικό και προσωπικό ταυτόχρονα.
Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο είναι ένας λογοτεχνικός ογκόλιθος. Και μαζί μια προειδοποιητική πινακίδα που μας υπενθυμίζει –κόντρα στους καιρούς– τη ζωτικότητα της ποίησης, την έκτακτη ανάγκη της ανομοιοκατάληκτης ζωής και τελικά την ίδια την ποιητικότητα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου