Τρίτη 9 Ιουνίου 2015

Περί διαδικτυακού λιντσαρίσματος





Ανά περιόδους η φράση «διαδικτυακό λιντσάρισμα» εμφανίζεται για να περιγράψει μια μαζική διαδικτυακή συμπεριφορά με όρους ευκολίας, οχλοκρατίας και μαζικής ακράτειας. Μια καταγεγραμμένη μαζική δυσαρέσκεια -συχνά με όρους επιθετικότητας και απαξίωσης, συχνά υπερβαίνοντας τα όρια της υπερβολής- έρχεται να περιγραφεί με τον όρο αυτόν.
Πέρα από εκνευριστικά απλοϊκός, ο όρος αυτός καταγράφεται ταυτόχρονα ως εξαιρετικά δυσλειτουργικός, μια πρόχειρη κατασκευή προς χρήση, η οποία περιλαμβάνει την αξιολόγηση του φαινομένου μαζί με την καταγραφή της ύπαρξής του. Ο όρος αυτός καθώς και άλλοι παρόμοιοι, διακινούμενοι από δημοσιολόγους, σχολιαστές, δημοσιογράφους, προλαβαίνουν να διαχύσουν την ηθική τους (ή και πολιτική τους) αντίληψη για το φαινόμενο ακριβώς ονοματίζοντάς το. Το περιεχόμενο έρχεται να ταυτιστεί με μια συγκεκριμένη ανάγνωσή του και ενώ ουσιαστικά βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο που χρήζει καταγραφής και στη συνέχεια ανάλυσης, τα διάφορα στάδια μπλέκονται με αποτέλεσμα τη δημιουργία αντανακλαστικών απαξίας ως εύκολης άμυνας απέναντι σε μια συμπεριφορά.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως η ιστορία των τελευταίων ετών είναι ταυτόχρονα και η ιστορία της άμεσης καταγραφής της. Τα μέσα δικτύωσης, με όλη τη σκοτεινιά που κουβαλά του καινούργιο, εισέβαλαν ως παράγοντας στην κοινωνική και πολιτική ζωή λίγο μετά το «κίνημα των πλατειών». Για πολλούς, μάλιστα, λειτούργησαν ως μια προβληματική απορρόφηση της δημιουργικότητας, της έκφρασης και της ευρηματικότητας των πλατειών.

Φαινόμενα μαζικής διαδικτυακής απαξίωσης ή δυσαρέσκειας καταγράφηκαν ήδη από τις πρώτες στιγμές των μαζικοποιημένων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Από την περίπτωση της Λένας Διβάνη και του σχολίου της Κικής Δημουλά για τα παγκάκια και τους μετανάστες, μέχρι την πιο πρόσφατη περίπτωση του τραγουδιού του Πορτοκάλογλου. Τι συνέβη όμως και ξαφνικά άρχισαν να εμφανίζονται τέτοια στοιχεία απαξίωσης και επίθεσης; Πώς τόσες γνώμες συντονίστηκαν δημιουργώντας μια καινούργια συνθήκη ικανή να αποτελεί γεγονός από μόνη της;

Στην πραγματικότητα, το μόνο πράγμα που φαίνεται να άλλαξε είναι η καταγραφή. Είναι λογικό να δεχτούμε πως ο κόσμος (η γενικόλογη αυτή περιγραφή ενός πολύμορφου συνόλου ανθρώπων) πάντοτε είχε γνώμη. Είναι αποδεκτό επίσης πως οι ταχύτητες και το πλήθος της πληροφορίας στέκουν ικανές να θωρακίσουν αυτή τη γνώμη με επιχειρήματα (χωρίς βέβαια να λέμε πως τα επιχειρήματα αυτά είναι υποχρεωτικά και σωστά). Αυτό που τώρα αλλάζει είναι πως οι γνώμες αυτές καταγράφονται και καταλαμβάνουν χώρο. Μοιάζουν ικανές μέσα από τη συμφωνία ή έστω τη συνόρευσή τους να κινούνται ως κάτι ενιαίο με συγκεκριμένο σκοπό και κατεύθυνση (και στο προβληματικό αυτό σημείο χάνονται οι αποχρώσεις, η θερμοκρασία και η ένταση που δίνει σε κάθε γνώμη την αυτοτέλεια του χαρακτήρα).

Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε προς όλους αυτούς που εντυπωσιάζονται με φαινόμενα σαν τα παραπάνω (χωρίς να παίρνουμε θέση υπέρ ή κατά, ή να τσουβαλιάζουμε ως όμοιες τόσες διαφορετικές περιπτώσεις), πως ο κόσμος πάντοτε έτσι ήταν απλώς τώρα είναι υποχρεωτικά ορατός και γι' αυτούς που ήθελαν να τον αποφύγουν.

Αυτό που στην πραγματικότητα τείνει να χτυπηθεί, τόσο από μια συμπεριφορά πλήθους η οποία κάποιες φορές τείνει να πάρει χαρακτηριστικά μάζας όπως αυτά της τυφλής επιθετικότητας, όπως επίσης και από τον ίδιο τον εύκολο χαρακτηρισμό «διαδικτυακό λιντσάρισμα», είναι η κατάσταση του επιχειρήματος. Γιατί το επιχείρημα υπάρχει διαδικτυακά με τρόπο πρωτόγνωρο: αυθύπαρκτο και εκτεθειμένο σε ένα μαζικό μάτι, ανεξάρτητο του φορέα του, ικανό να αναμετρηθεί με αντίστοιχα επιχειρήματα καταρρίπτοντας τον εξωγενή παράγοντα της απόλυτης αυθεντίας (παράγοντας που ήδη έχει καταρριφθεί από την εικονική οικειότητα και την ελάχιστη απόσταση που έχουν προσφέρει οι διάφορες προσωπικές σελίδες).

Διαδικτυακά το κάθε επιχείρημα δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από επιχείρημα. Ας αφήσουμε λοιπόν την ηθικολόγα και ύποπτη χρήση του όρου «διαδικτυακό λιντσάρισμα» και ας δούμε αν κάτω από μια μαζική συμπεριφορά υπάρχει κάποιο όντως υπαρκτό επιχείρημα. Οι διαδικτυακοί κανόνες συμπεριφοράς, οι όροι του χιούμορ και οι όροι υπό τους οποίους το πλήθος γίνεται μάζα (και αντίστροφα) είναι κομμάτια μιας άλλης συζήτησης. Και όπως και στη συζήτηση αυτήν, έτσι και σε αυτές τις περιπτώσεις, αυτό που έχει σημασία δεν είναι οι εύκολοι χαρακτηρισμοί, αλλά το επιχείρημα.

Δεν υπάρχουν σχόλια: