Το παρελθόν δεν είναι νεκρό. Στην πραγματικότητα, δεν είναι καν παρελθόν.
Ουίλιαμ Φώκνερ
Οι τελευταίες μέρες, τόσο με την έντασή τους, όσο και με τον τρόπο που αφήνουν ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα, σηματοδοτούν κάτι πολύ περισσότερο από μια διαπραγμάτευση. Είναι ξεκάθαρο πως όποια απόφαση ληφθεί, θα ορίσει, σε μέγιστο βαθμό, τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η πολιτική σε αυτή τη χώρα (και σε ένα άλλο επίπεδο, ως παράδειγμα, θα ορίσουν και την πολιτική σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη). Δεν είναι απλώς τα μέτρα -τα οποία, ίσως, κάποια στιγμή συμφωνηθούν-, είναι ταυτόχρονα και μια σειρά σχέσεων, οι οποίες αναδιατυπώνονται και σχηματοποιούνται από την αρχή, μέσω της συγκεκριμένης διαπραγμάτευσης. Οι σχέσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη, οι σχέσεις ανάμεσα στις ισχυρές και τις παθογενείς οικονομίες, του ελληνικού λαού με την κυβέρνηση, την οποία μόλις εξέλεξε, και τέλος η σχέση των λαών (και του κάθε πολίτη ξεχωριστά) με αυτό που ονομάζουμε «Ευρώπη». Δεν είναι παράλογο να διαπιστώσουμε πως αυτό που συντελείται παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις, είναι ένα υπαρξιακό ανακάτωμα. Ταυτότητες επαναπροσδιορίζονται, όρια επαναδιαπραγματεύονται, διατυπώσεις επαναδιατυπώνονται. Η ίδια η λέξη «Ευρώπη» έπαψε να σημαίνει αυτό που σήμαινε. Αλλά, αλήθεια τι σημαίνει αυτή η λέξη;
Το αδύνατο που περιγράφει ο τίτλος προκύπτει από μια παράδοξη διαπίστωση, πως δηλαδή, η Ευρώπη δεν υπάρχει. Ή μάλλον, πως υπάρχουν τόσες παραλλαγές νοήματος χυμένες στο ίδιο ευρύχωρο δοχείο, ώστε τελικά η φράση να μένει ξεκρέμαστη σαν άδειο πουκάμισο και επί της ουσίας να μην σημαίνει. Γιατί αυτό που μέχρι πρόσφατα περιγραφόταν ως Ευρώπη, δηλαδή, το μεταπολεμικό όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης -αν κάποτε σήμαινε κάτι- σήμερα, μετά τις διαπραγματεύσεις, τις επιβολές, την αλαζονική στάση της ισχύος απέναντι στην ανάγκη, τις σχεδόν χαιρέκακες γκριμάτσες μπροστά στην καταστροφή, τον ολοένα και κλιμακούμενο ρατσισμό και την παρέλαση των στερεοτύπων από την μία χώρα απέναντι στην άλλη και, κυρίως, τις ολοφάνερες και κυνικά καταγεγραμμένες σχέσεις οικονομικής εξάρτησης και μόνο, το όραμα αυτό, λοιπόν, δεν αποτελεί πλέον κάτι το οποίο μπορεί να επικαλεστεί κάποιος και να τον πάρει στα σοβαρά ο συνομιλητής του.
Για ποια Ευρώπη μιλάμε;
Η «Ευρώπη» μένει μετέωρη στην ακοή μας, ζητώντας νοηματοδότηση. Για κάποιους έχει καταλήξει συνώνυμο του εκβιασμού, για κάποιους μια υπόσχεση που ξαστόχησε, για άλλους μια πλάνη και ένα φάσμα μακρινό που τους ξεγέλασε, για κάποιους, ίσως ακόμη, μια ελπίδα. Για τους όψιμους διαδηλωτές (αυτούς στο Σύνταγμα λέω, που τα κανάλια τους σκηνοθετούν, όπως ο Μπιρσίμ τις αρχαίες συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ, έτσι ώστε να φαίνεται η σταγόνα θάλασσα και η μονάδα πλήθος, προσπαθώντας να κατασκευάσουν ένα ακόμη επιχείρημα στον ξεφούσκωτο, κυνικό τους τρόπο), «Ευρώπη» σημαίνει ένας δρόμος, ώστε να μεταφραστεί το κόμπλεξ του επαρχιωτισμού τους σε κοσμοπολιτισμός. Ο κυνισμός σε όραμα και αξίες, η τόσο εξωστρεφή τους απόσταση και αδιαφορία για την κοινωνία (η οποία είναι μπασκλάς και μπλιάχ) σε αριστοκρατική στάση ενός ορθού ιδανικού. Για ένα κομμάτι της Αριστεράς (μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται στον ΣΥΡΙΖΑ), ένα παλιό στοίχημα που τώρα φτάνει στα όρια του. Για τα παιδιά (και μερικούς ακόμη), απλώς, ένας γεωγραφικός προσδιορισμός, με σαφώς λιγότερο εξωτισμό από άλλες ηπείρους, αλλά από την άλλη, με μια ελάχιστη δόση οικειότητας, που ίσως κάτι να σημαίνει.
Μέσα στο ρητορικό μας τρεχαλητό, ταυτίσαμε την Ευρώπη με ένα εκλεκτικό συνονθύλευμα στιγμών και ιστορικών κατακτήσεων. Θέλοντας να δικαιολογήσουμε την αισιοδοξία του μέλλοντός μας (αυτή που θα μας έβγαζε από την μιζέρια του παρόντος), γίναμε επιλεκτικοί με όσα βλέπαμε στο παρελθόν. Η Ευρώπη, αυτή που τώρα όλους μας πνίγει, δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα ατελείωτο, επιφανειακό και κατασκευασμένο θετικό πρόσημο. Και, όμως, η ιστορία δεν σβήνει τα γεγονότα, όσο και αν το παρόν το απαιτεί. Έτσι, για κάθε Γαλλική Επανάσταση θα υπάρχει και μια παλινόρθωση, για κάθε Διαφωτισμό και μια αποικιοκρατία, για κάθε Πιετά και μια σταυροφορία, για κάθε Ρομαντισμό και ένα Άουσβιτς, για κάθε κατάκτηση, μια σειρά παραβιάσεών της.
Άσχετα, λοιπόν, με την κάθε έκβαση, η Ελλάδα δεν μπορεί να αποχωρήσει από την Ευρώπη. Ακόμη και αν βγει από το ευρώ, ή την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πραγματικότητα θα παραμείνει παράγωγο των ατελείωτων παραδόσεων της Ευρώπης. Ως θύμα και ως καταστροφή, ως κατάκτηση, ακόμη και ως συνέχεια της μέχρι τώρα αισιοδοξίας. Το στοίχημα είναι ποια από τις παραδόσεις θα επικρατήσει και τελικά ποιο παρελθόν θα καθιερωθεί ως το παρόν, αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε πραγματικότητα.
(στην εφημερίδα Εποχή)
(φωτοσοπ by bananiotis)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου