Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2017

Τα κόμματα της κρίσης και η κρίση των κομμάτων


Η εκ νέου σύμπραξη του Γιώργου Παπανδρέου με τη Φώφη Γεννηματά, σε συνδυασμό με την είδηση πως η χιουμοριστική σελίδα «Παλιό ΠΑΣΟΚ – Το Ορθόδοξο», όχι μόνο ξεπέρασε σε αποδοχή την πραγματική ιστοσελίδα του κόμματος, αλλά με επιστολή της στην πρόεδρο του Κινήματος απαίτησε τη σύμπραξη των δύο ιστοσελίδων, ανοίγει τη συζήτηση γύρω από τον κεντρώο χώρο ακριβώς με τον κατάλληλο τρόπο. Με τρόπο δηλαδή τυμβωρυχικό ως προς το παρελθόν, χιουμοριστικό ως προς το παρόν και αμφίβολο ως προς το μέλλον.
Ο μεσαίος χώρος είναι πάντα αυτός που βομβαρδίζεται σε περιόδους κρίσης. Χάνει από τη γεωμετρική διελκυστίνδα και προς τα αριστερά και προς τα δεξιά σε μια ταυτόχρονη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης των πιο αριστερών κομμάτων και συντηρητικοποίησης των πιο δεξιών. Η ύπαρξη ενός σταθερού και κραταιού κόμματος του μεσαίου χώρου (με άλλοτε δεξιό και άλλοτε αριστερό πρόσημο) σηματοδότησε ακριβώς μια περίοδο κοινωνικής ειρήνευσης, μια περίοδο ανάπτυξης με επιμέρους χαρακτηριστικά. Το ΠΑΣΟΚ δεν αποτελεί απλά ένα κομμάτι της αντιπολίτευσης, αποτελεί την ίδια τη μεταπολίτευση, το κεντρικό αφήγημά της, ακόμα και όταν το κόμμα δεν βρισκόταν στην εξουσία. Η κατάρρευσή του αποτελεί τον πρώτο θάνατο κόμματος στην περίοδο της κρίσης. Θα ακολουθήσουν αρκετοί ακόμη έκτοτε και όσο ο κύκλος της κρίσης και της λειότητας δεν λέει να κλείσει ο αριθμός των κομμάτων που εξανεμίστηκαν συνεχώς θα αυξάνει.

Και ο νέος φορέας θα εξαχνωθεί

Απ’ όλη αυτή τη διαδικασία κερδισμένα μπορούν να βγουν μόνο συντηρητικά κόμματα. Αφενός γιατί οι πολιτικές της λιτότητας βρίσκονταν πάντα στην ατζέντα τον δεξιών κυβερνήσεων, από τη νεοφιλελεύθερη μέχρι την πιο συντηρητική εκδοχή τους, (αντίθετα αποτελούσαν ιστορική παραφωνία στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα) και αφετέρου, γιατί τα συντηρητικά αντανακλαστικά που μπορούν να δημιουργούνται σε ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού κόμματος -ύστερα από τις αποτυχίες κεντροαριστερών ή αριστερών πειραμάτων- θα εκβάλουν πάντοτε στη γνωστή κυρίαρχη, του ενός, του δοκιμασμένου συντηρητικού κόμματος.
Οι αναμορφώσεις στο κέντρο του πολιτικού χάρτη δεν αποτελούν νέα κατάσταση και ούτε θα πάψουν με τη σύσταση ενός νέου φορέα, ακόμη και αν ο φορέας αυτός γίνει κυβέρνηση. Μέσα στην κρίση ο νέος αυτός φορέας θα εξαχνωθεί και αυτός με την σειρά του ακολουθώντας παρόμοιες κινήσεις. Ας μην παρεξηγηθούμε, η περιγραφή αυτής της κίνησης δεν περιγράφει κάποια νομοτέλεια. Στηρίζεται απλώς στην παραδοχή πως με λιτότητα δεν γίνεται να βγεις από την κρίση. Όσο λοιπόν δεν αλλάζουν τα φάρμακα, δεν αλλάζει και το σχήμα της αρρώστιας του ασθενή.
Η αποδοχή του παραπάνω σχήματος ίσως να μπορεί να εξηγήσει ως ένα βαθμό το σήμερα, το χθες και το αύριο του ΣΥΡΙΖΑ. Κόμμα αριστερών καταβολών, ουσιαστικά εκλέχθηκε με ατζέντα ενός ήπιου κενσιανισμού του κεντρώου χώρου. Η ατζέντα αποκτούσε βέβαια μια δόση ριζοσπαστικότητας δεδομένης της συγκυρίας και της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην οποία βρισκόταν η χώρα. Ακόμα και έτσι όμως η πολιτική αυτή δεν κατάφερνε να εντάξει στο λόγο της μεγάλες μεταρρυθμίσεις σε θεσμικό επίπεδο αφού έμενε περιορισμένη σε μια διαχείριση της συγκυρίας χωρίς αφήγηση για το αύριο (και όταν μιλούμε για μεγάλες μεταρρυθμίσεις εννοούμε απλές αστικοδημοκρατικές κατακτήσεις γύρω από τα δικαιώματα, το διαχωρισμό εκκλησίας- κράτους μπλα, μπλα, μπλα).

Η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ

Η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ θυμίζει την ιστορία των παλαιών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων συμπυκνωμένη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και τη δημιουργία του κοινωνικού κράτος, στην μετάλλαξή τους προς τον νεοφιλελεύθερο τρίτο δρόμο και την συρρίκνωσή τους ακριβώς λόγω αυτών των τελευταίων πολιτικών. Και όταν λέμε πως «θυμίζει» εννοούμε πως υπήρχε μια ταυτόχρονη πλήρης έλλειψη των ιστορικών διαδικασιών και των κοινωνικών μεταβολών που χαρακτήρισαν την πορεία των κομμάτων αυτών.
Άσχετα λοιπόν με την καταγωγή του, τη συνθηματολογία του ή τις προθέσεις αρκετών (και κορυφαίων) στελεχών του ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει σήμερα να αποτέλεσε μια υπόθεση του κεντρώου χώρου (με το μάγουλο γερμένο στα αριστερά). Αυτό αποδεικνύεται όχι μόνο από τις πολιτικές που ασκήθηκαν (και ίσως ακόμα περισσότερο από αυτές που δεν ασκήθηκαν σε μια σειρά από τομείς) όσο από τους ίδιους τους όρους συνομιλίας του με την κοινωνία. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κατέλαβε εκλογικά το χώρο που άφησαν πίσω του τα ερείπια του ΠΑΣΟΚ είχε τη δυνατότητα είτε να σπρώξει προς ριζοσπαστικότερες θέσεις το προνομιακό του εκλογικό ακροατήριο (κάτι το οποίο ήταν εφικτό εξετάζοντας την περίοδο του δημοψηφίσματος) είτε να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά του χώρου που κατέλαβε. Το πρόβλημα είναι πως αφού έκανε τη δεύτερη επιλογή δεν απέκτησε τα χαρακτηριστικά ενός κεντρώου χώρου στην ακμή του, αλλά στην πολιτική του αποσύνθεση. Όσο ο άξονας της κρίσης γυρνά, κόμματα θα γεννιούνται και κόμματα θα πεθαίνουν με την ίδια ακριβώς ταχύτητα. Η πολιτική πρόταση θα παραμένει σταθερή (με τις αποκλείσεις της και τις διαφορές της). Γιατί τα κόμματα της κρίσης ταυτίζονται απόλυτα με τη ίδια τη κρίση των κομμάτων.

(στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: