Ο κόσμος είναι φυλακή και η Ελλάδα ένα απ’ τα χειρότερα κελιά της

Όλα τα στοιχεία στην υπόθεση του Ιλί Καρέλι -του Βαρυποινίτη που στις 25 Μαρτίου δολοφόνησε τον 46χρονο υπαρχιφύλακα στις φυλακές Μαλανδρίνου και βρέθηκε νεκρός δύο μέρες μετά μέσα στο κελί του, στις φυλακές Νιγρίτας Σερρών- δείχνουν πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια δολοφονία από σωφρονιστικούς υπαλλήλους, σε μια πράξη αυτοδικίας και αντεκδίκησης, σε μια δια της πλαγίας οδού καταδίκη και εκτέλεση θανατικής ποινής. Οι ιατροδικαστές αποκλείουν παθολογικό αίτιο για το θάνατο του κρατούμενου ενώ είναι επίσης γνωστό πως ο Καρέλι δεν συναντήθηκε με άλλους κρατουμένους και βρισκόταν υπό αυστηρή επιτήρηση σε πειθαρχικό κελί. Το αν τα αίτια του θανάτου του πρέπει να αναζητηθούν στη Νιγρίτα , στο Μαλανδρίνο ή κατά τη διάρκεια της μεταγωγής του αποτελεί ζήτημα του αστυνομικού ρεπορτάζ και της δικαιοσύνης. Τα συμπεράσματα όμως που προκύπτουν είναι ανεξάρτητα των στοιχείων αυτών. Ο Καρέλι δολοφονήθηκε από κρατικούς υπαλλήλους.

Μέσα στις φυλακές ορθώνεται ένας καθρέφτης ο οποίος πολλαπλασιάζει το πρόσωπο της εξουσίας , αλλά ταυτόχρονα το παρουσιάζει στις πραγματικές του διαστάσεις. Με τον τρόπο αυτό –τον τυχαίο θάνατο ενός βαρυποινίτη- δίνεται ένα μήνυμα προς όλους τους άλλους φυλακισμένους και κατ’ επέκταση προς όλη την κοινωνία. Και είναι στο όνομα αυτής της κοινωνίας – στο όνομα όλων μας- που συνέβησαν τα γεγονότα. Όμοια με τα γεγονότα στο Βελβεντό, στο Φαρμακονήσι, ή στην καθημερινή αυθαιρεσία των προληπτικών συλλήψεων, των προληπτικών επιστρατεύσεων, στην αυθαιρεσία μιας εξουσίας που δεν διστάζει να πράττει με μόνο κριτήριο την προσωπική της βούληση.

Πρέπει επιτέλους να δεχτούμε πως οι φυλακές δεν αποτελούν ένα πεδίο άσχετο και ανεξάρτητο της υπόλοιπης κοινωνίας, αλλά κομμάτι της. Σημείο που χαρακτηρίζει το σύνολό και δεν είναι δυνατό να υπάρξει αυτοτελώς. Οι κοινωνίες δεν κρίνονται μόνο με βάση το ΑΕΠ, τους δείκτες ή τα θετικά πλεονάσματα. Κρίνονται κυρίως με βάση τα όρια και τα περιθώριά τους. Στην σημερινή Ελλάδα, των μνημονίων και των ακροδεξιών κυβερνήσεων το περιθώριο μοιάζει να ταυτίζεται με το κέντρο.

Κολαστήρια και βασανιστήρια 

Στις φυλακές κυκλοφορεί ελεύθερη η κρατική αυθαιρεσία στο πραγματικό της μέγεθος και στην πραγματική της μορφή. Επιθετική, εκδικητική και -όπως αποδεικνύεται για άλλη μια φορά- δολοφονική. Ας μην ξεχάσουμε ποτέ την περίπτωση της Κατερίνας Γκουλιώνη άλλη μια περίπτωση κρατικής δολοφονίας που ποτέ δεν τιμωρήθηκε. Ας μιλήσουμε για τις συνθήκες κράτησης, για την καθημερινή καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για τη συνειδητή εξαθλίωση και τον εξευτελισμό της ανθρώπινης υπόστασης. Ας μιλήσουμε για τα κολαστήριο του Κορυδαλλού, για το νοσοκομείου των φυλακών «Άγιος Παύλος», όπου 209 κρατούμενοι στοιβάζονται σε χώρο δυναμικότητας 60 κλινών, έναν χώρο εγκαταλειμμένο, βρώμικο, χωρίς προσωπικό, χωρίς καμία υποδομή, όπου η φυματίωση και η ψώρα θερίζουν. Ας μιλήσουμε για την περσινή έφοδο των  ΕΚΑΜ στις φυλακές των Γρεβενών, για τους κρατούμενους που χτυπήθηκαν με tazer, τους έγδυσαν και τους ανάγκασαν να περπατάνε στα τέσσερα. Ας μιλήσουμε για τους 13.000 κρατούμενους (τη στιγμή που οι φυλακές μπορούν να στεγάσουν 9.400), για τους 1000 ισοβίτες (τη στιγμή που η Ολλανδία αριθμεί 90), για την αθλιότητα των προφυλακίσεων, για τις καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος της Ελλάδας για κακομεταχείριση κρατουμένων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ας μιλήσουμε για τις Φυλακές Υψίστης Ασφαλείας που εξήγγειλε το υπουργείο Δικαιοσύνης, την ταφόπλακα για κάθε δικαίωμα των κρατουμένων, μια φυλακή φόβητρο στην οποία θα μπορούν να οδηγούνται σχεδόν όλοι οι κρατούμενοι, αφού είναι στη διακριτική ευχέρεια του Εισαγγελέα Εκτέλεσης Ποινών και του υπουργείου, το ποιοι θεωρούνται «επικίνδυνοι για την ασφάλεια της φυλακής». Ας καταλήξουμε στο θλιβερό συμπέρασμα πως αν η ιδέα του σωφρονισμού έχει ως θεμελιώδη αρχή την στέρηση μόνο της ελευθερίας του κρατουμένου, στην Ελλάδα του 2014 έχουμε επιστρέψει στην τιμωρία των σωμάτων, σε μια κατάσταση που προηγείται του 19^ου αιώνα. Και πριν αισθανθούμε την απόσταση ασφαλείας που μας χωρίζει από τα περιστατικά, ξεφυσώντας την μακάρια ανακούφισή μας, ας αντιληφθούμε πως σε τόσες και άλλες τόσες περιπτώσεις, οι κρατούμενοι δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από διαφορετικές εκδοχές της δικής μας τύχης.    

Η σημασία της έλλειψης προσχημάτων

Τελειώνοντας , θα θέλαμε να επιστρέψουμε στην περίπτωση δολοφονίας του Ιλί Καρέλι, γιατί κατά την άποψή μας εντάσσεται σε μια σειρά πρόσφατων παραδειγμάτων όπου παρατηρούμε μια ελάχιστη αλλά κατά την άποψή μας ταυτόχρονα τεράστια μετατόπιση. Η δολοφονία του βαρυποινίτη κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες και 2 μόλις μέρες μετά τη δολοφονία του αρχιφύλακα περιγράφει την παντελή έλλειψη προσχημάτων από την μεριά της εξουσίας στην άσκησή της. Το πρόσχημα έχει σημασία γιατί υποχρεώνει την εξουσία να πράττει, όχι στην γυμνή της έκταση, όχι στο επιδεικτικό μέγεθός της, αλλά αναγνωρίζοντας ένα σημείο στο οποίο πρέπει να απολογηθεί –ακόμη και όταν δεν απολογείται. Με την παρουσία του προσχήματος περιγράφει τον εαυτό της ως υπόλογο άρα αναγνωρίζει –έστω τυπικά- κάτι που την υπερβαίνει ή έστω την περιορίζει. Η εξουσία χωρίς προσχήματα είναι απλά το αποτέλεσμα της άσκησής της. Οι ξυλοδαρμοί, τα βασανιστήρια και –στην περίπτωσή μας-οι δολοφονίες.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)