ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΕΠΕΤΕΙΟ

Αναμέτρηση με το παρελθόν

Μετά τους εορτασμούς για την επετείο του Πολυτεχνείου, τις εκδηλώσεις, τις πορείες και τα διατυπωμένα οράματα, τα συνθήματα καταλαγιάζουν, τα μεγάφωνα σιωπούν και οι δρόμοι αδειάζουν από επετειακές πορείες. Η σιωπή που ακολουθεί τα γεγονότα πλήθους επιβάλλει τον αναστοχασμό, την κριτική, την ησυχία του προβληματισμού.
Κάθε γεγονός που συνέβη στο παρελθόν και συνεχίζει να συγκινεί και να εμπνέει, διατρέχει τον κίνδυνο να τοποθετήσει τον εαυτό του στο χώρο της μυθολογίας. Εκεί όπου επικρατεί η αισθητικοποίηση της πραγματικότητας, συμβολισμοί δίνουν τη θέση τους σε αυστηρές πραγματικότητες, οι πολιτικές αναλύσεις δίνουν τη θέση τους στα τραγούδια του παρελθόντος, η διαλεκτική της συζήτησης στα συνθήματα. Το Πολυτεχνείο περνά στο βασίλειο του ατελείωτα θετικού πρόσημου ζητώντας να απαλλαγεί μια και καλά από την κριτική, την αμφιβολία και τελικά το βάρος του παρόντος χρόνου.
Ο εορτασμός εμφανίζεται, λοιπόν, καταρχάς και πρώτα απ´ όλα με όρους αισθητικούς προβάλλοντας κομμάτια μιας συγκεκριμένης κουλτούρας. Με τον τρόπο αυτό ζούμε ένα διπλό εορτασμό. Την ίδια την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά ταυτόχρονα και τη νίκη της αριστεράς στο αισθητικό επίπεδο και στο χώρο τον ιδεών τα μετεμφυλιακά χρόνια. Όμως, όσο πιο έντονη είναι μια επιβεβαίωση για κάτι που πέρασε, τόσο πιο έντονα θέτει την αμφιβολία για κάτι που έρχεται. Ποια η θέση της αριστεράς στο σήμερα, στην πάλη των ιδεών, στην καθημερινή κουλτούρα; Πώς μπορεί η αριστερά να αναμετρηθεί με τον κόσμο του σήμερα;
Η σύγχρονη κυρίαρχη κουλτούρα αναζητά και πετυχαίνει την ηγεμονία αισθητικοποιώντας ιδεολογήματα, προβάλλοντας καθημερινούς όρους χρήσης τους, επιβάλλοντας πρότυπα ατομισμού, μιλώντας μέσα από διαφημίσεις, συνεντεύξεις αστέρων, θεάματα αρένας και έντυπο ημίγυμνο κυνισμό. Πιο οργανωμένη από ποτέ εφευρίσκει τον εαυτό της από την αρχή όλο και πιο γρήγορα αντικαθιστώντας με νέες εκδοχές στοιχεία πρόωρα γερασμένα. Αυτό που ξεκίνησε ως πρόταση επιβάλλεται μετά την κυριαρχία του με το βάρος του αμετακίνητου αυτονόητου. Ενσωματώνει το αντίθετο στα πλαίσια μιας ανεκτικότητας που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης ή αναμέτρησης. Στο ουδέτερο τοπίο του everything goes η μάχη δεν μπορεί να κερδηθεί, γιατί η μάχη δεν δίνεται ποτέ. Είναι το παρελθόν της αριστεράς αρκετό για να αναμετρηθεί με αυτήν τη σύγχρονη κατάσταση;

Μπροστά από το παρελθόν
ή πίσω από αυτό;
Η αριστερά μοιάζει για καιρό αναπαυμένη στις δάφνες της. Περήφανη για παλαιότερες κατακτήσεις, τις οποίες επαναλαμβάνει επετειακά, γιορτάζοντας με τρόπο μουσειακό, μια πραγματικότητα που παραχωρεί ζωτικό χώρο στη νοσταλγία, στην αναπόληση, στον εξωτισμό του περασμένου.
Συνεχίζουμε να πιστεύουμε πως η αριστερά έχει προνομιακή σχέση με την κουλτούρα, την ποίηση, το θέατρο, τις τέχνες γενικά. Και αν η ίδια η φύση της, η ιστορία της και οι επιλογές της αποδεικνύουν κάτι τέτοιο, δεν μπορούν στην πραγματικότητα να αντικαταστήσουν την αναγκαιότητα μιας κουλτούρας σύγχρονης, σε συνέχεια, μονίμως νέας.
Συνεχίζουμε να κερδίζουμε μάχες του παρελθόντος που έχουν τελειώσει. Γιατί, αν και για δεκαετίες η αριστερά ηγεμόνευσε, το σήμερα έχει σχέση περισσότερο με τη φευγαλέα στιγμή του παρόντος και λιγότερο με ζωντανές παρακαταθήκες. Τα φαινόμενα που αναδύονται επιβάλλουν νέους όρους, νέα πεδία αναμέτρησης, νέες επιταγές. Και προφανώς νέες ήττες και νέους ήρωες.
Μέσα από τις εκδηλώσεις πολιτικών ομάδων, παρατάξεων ή κομμάτων, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε ένα κενό. Μια εκδήλωση για την ποίηση, θα επικεντρωθεί στο έργο του Μαγιακόφσκι, του Νερούδα ή του Λειβαδίτη. Μια αντίστοιχη εκδήλωση για το θέατρο, στο έργο του Μπρεχτ. Ακόμα και στη γραφιστική πολλών πολιτικών αφισών, βλέπουμε πως κυριαρχούν οι έντονες ευθείες του ρωσικού φουτουρισμού. Ας αναρωτηθούμε: από ποιο σημείο και μετά η επανάληψη γίνεται συντήρηση; Από ποιο σημείο και μετά το παρελθόν έρχεται αντιμέτωπο με το παρόν και τελικά με τον ίδιο τον εαυτό του;
Ο χρόνος δίνει νέες διαστάσεις σε ό,τι περνά. Τοποθετεί σε εικονοστάσια τις φωνές ανθρώπων που διεκδίκησαν ακριβώς την καθημερινότητα του έργου τους, την τριβή με το απλό. Οι διαστάσεις αυτές, αντί να φέρνουν πιο κοντά τα έργα του Ρίτσου, του Θεοδωράκη ή του Ντάριο Φο (για να μιλήσουμε τελικά μόνο για στρατευμένες εκδοχές), τα εξορίζουν στην οικουμενικότητα της αιωνιότητας. Σε ένα τέτοιο τοπίο ποια είναι ή ποια θα μπορούσε να είναι η σχέση της αριστεράς με τις performing arts, τις εγκαταστάσεις ή το hip hop; Ποια η θέση ενός νέου ποιητή με λίγες σελίδες στο βιογραφικό του;
Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πολλαπλό ερώτημα. Θα μπορέσει η αριστερά να δημιουργήσει μια νέα, δική της κυρίαρχη κουλτούρα; Μπορεί η αριστερά να αναμετρηθεί με το παρελθόν της χωρίς ταυτόχρονα να το ξεχνά. Χωρίς να επιβάλλει ή έστω να αναζητά την ενσωμάτωση στοιχείων που επιθυμούν την αυτονομία τους, χωρίς να χαρακτηρίζει αυτονόητο ό,τι κερδισμένο και ξένο ό,τι μακρινό. Η αναγκαιότητα μιας τέτοιας κουλτούρας μοιάζει επιτακτική, όμοια με την αναγκαιότητα της αριστεράς.
(στην εφημερίδα Εποχή)