Μια από τις σημαντικές τομές που συντελέστηκαν στην ιστορία του θεάτρου με την εμφάνιση του θεάτρου του παραλόγου, είναι η χρήση του χώρου και του χρόνου . Θέλοντας να περιγράψουν την ύπαρξη του ανθρώπου στο σύνολο της, οι συγγραφείς σχετικοποιούν τις δύο διαστάσεις δίνοντας στις επιμέρους περιπτώσεις, χαρακτηριστικά σχεδόν οικουμενικά. Το που και το πότε δεν απαντιούνται. Όμοια με τις παραβολές ή τους μύθους, τα έργα συντελούνται σε θολές διαστάσεις, οικείες αλλά ταυτόχρονα και ονειρικές , με χαρακτηριστικά συχνά σύγχρονα όπως ένα μαγνητόφωνο και άλλοτε μυθικά όπως ένας πύργος. Όμοια και οι ήρωες εμφανίζονται άλλοτε ως καρικατούρες της καθημερινότητας ενώ άλλες φορές ως αρχέτυπα των ανθρωπίνων καταστάσεων.
Αν και σύμβολο του μοντερνισμού, ο Σάμουελ Μπέκετ αντλεί στοιχεία γραφής από μια ευρεία κουλτούρα που εμπεριέχει το σύνολο του Δυτικού κανόνα της λογοτεχνίας. Κλασικοί συγγραφείς θα ορίσουν τον μοντερνισμό του σε βαθμό αντίστοιχο με την επιρροή του Προύστ και του Τζόυς. Επιρεασμένος από μια μακροχρόνια σχέση με το έργο του Ρακίνα και ενώ βρίσκεται είδη σε μια φρενίτιδα γραψίματος, ο συγγραφέας καταλήγει πως πρέπει να περιορισθεί στα ουσιώδη συστατικά στοιχεία του θεάτρου: το Χώρο, τον χρόνο και το λόγο. Τα τρία αυτά στοιχεία θα παίξουν ρόλο πρωταγωνιστικό, παράλληλα, καθένα στην έκταση του.
Ο Χώρος
Όπως και στον Ρακίνα, στον κλειστό χώρο του Μπέκετ δεν συντελούνται αλλαγές. Στα έργα του, ο χώρος συμβολίζει χωρίς να δείχνει, απεικονίζει χωρίς να αποκαλύπτει, περιγράφει χωρίς να δηλώνει. Τα διάφορα αντικείμενα που βρίσκονται σπαρμένα στη σκηνή, λειτουργούν συχνά ως σύμβολα, νύξεις προς το ασαφές της κατεύθυνσης και όχι το συγκεκριμένο του στόχου.
Ο Μπέκετ είναι ένας συγγραφέας εξόχως γεωμετρικός. Στα έργα του οι συμμετρίες είναι εμφανείς στους αριθμούς και τις σχέσεις των ηρώων, στον χρόνο των πράξεων, ακόμα και στο μοίρασμα του λόγου. Οι σκηνοθετικές του οδηγίες είναι σαφείς και απαράβατες, ο χώρος και τα αντικείμενα αυστηρές επιλογές, δομικές για το έργο. Η γεωμετρικότητα αυτή είναι περισσότερο από οπουδήποτε εμφανής, τόσο στο μοίρασμα όσο και στη σημασία του χώρου.
Στο ‘’Τέλος του παιχνιδιού’’, το σκηνικό είναι λιτό. Δυο παράθυρα, δύο σκουπιδοτενεκέδες, ένα κάδρο αναποδογυρισμένο, μια πόρτα. Και έξω από το δωμάτιο ένας κόσμος κατεστραμμένος και έρημος, μία έκταση όπου το παιχνίδι έχει ήδη τελειώσει. Οι ήρωες του έργου είναι ή πιστεύουν πως είναι, οι τελευταίοι επιζώντες. Ο χώρος παίρνει το ρόλο του πρωταγωνιστή. Το αχανές τίποτα του έξω κόσμου βαραίνει και ορίζει τους ήρωες, με τον Χαμ συνεχώς να ρωτά για το έξω και τον Κλοβ συνεχώς να το κοιτά. ‘’Τα κύματα μολύβι και ο ήλιος ανύπαρκτος’’ περιγράφει. Είναι το έξω αυτό, που περιγράφει τους ήρωες, το πέρασμα και το αμείλικτο του χρόνου, το ακατόρθωτο της επικοινωνίας, την πραγματικότητα που συνεχώς διαφεύγει. ‘’ Τίποτα δεν σαλεύει όλα είναι ψόφια’’, περιγράφει ξανά ο Κλοβ για όσα βλέπει πέρα από το δωμάτιο, περιγράφοντας όμως ταυτόχρονα ό, τι εμείς βλέπουμε σε αυτό: την κλειστοφοβία, τη φθορά, την παραίτηση των τεσσάρων ηρώων. Κουρέλια ζωής, σκέψης, αισθήματα συντελεσμένα. Ό, τι βλέπουμε ή μαθαίνουμε ως θεατές πεθαίνει.
Ο Εγκλεισμός και η αλληλεξάρτηση
Καθ όλη τη διάρκεια του έργου, οι ήρωες παραμένουν στο εσωτερικό. Οι τρεις καθηλωμένοι και ο Κλοβ αδυνατώντας. Η πόρτα που ο Κλοβ δεν περνά στο τέλος του έργου, είναι το όριο της σχέσης του με τον Χαμ. Ο Κλοβ δεν περνά την πόρτα, η σχέση μένει σταθερή, ως κάτι που έχει τελειώσει αλλά ταυτόχρονα εκκρεμεί. Το πραγματικό έξω περιγράφεται από τους ήρωες μόνο ως ανάμνηση, ως κάτι που έχει παρέλθει. Η δυνατότητα του Κλοβ να βγει στον έξω κόσμο,(όπως φανερώνεται από τα λόγια του ίδιου αλλά και του Χαμ) δεν επιβεβαιώνεται. Το μέσα είναι ο μόνος υπαρκτός χώρος.
Σε όλο το έργο συναντούμε πολλαπλά εσωτερικά και εξωτερικά. Το ίδιο το δωμάτιο σε σχέση με τον έξω κόσμο, το μέσα των σκουπιδοτενεκέδων, το μέσα πίσω από το κουρελάκι του Χαμ, η κουζίνα του Κλοβ που επιβεβαιώνει το ρόλο του μια και είναι ο μόνος που μπορεί να βρεθεί εκεί. Οι ήρωες λοιπόν όχι μόνο ορίζονται από τον χώρο, αλλά και από τις δυνατότητές τους ως προς αυτόν. Οι τρεις περιορισμένοι σε ακινησία, ο Κλοβ αδυνατώντας να σταματήσει να κινείται. Η αδυναμία σε σχέση με τον χώρο είναι αυτή που γεννά τη σχέση της αλληλεξάρτησης, τον πυρήνα δηλαδή του έργου.
(στο πρόγραμμα της παράστασης του θεάτρου Τόπος Αλλού)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου