Όταν ο στίχος κουβαλάει το φόνο
«Πεθάνανε χιλιάδες
Και ανάμεσά τους
οι καλύτεροι
Για μια ξεδοντιασμένη
γριά σκύλα
Για έναν μπαλωμένο
πολιτισμό
Γοητεία, χαμόγελο
στο ωραίο στόμα,
Σβέλτα μάτια που βυθίστηκαν κάτω από το βλέφαρο της γης,
Για εικοσιτέσσερις ντουζίνες σπασμένα αγάλματα,
Για μερικές χιλιάδες στραπατσαρισμένα βιβλία.»
Έζρα Πάουντ, Χιου Σέλγουιν Μόμπερλι
Ο τελευταίος δίσκος της P.J. Harvey, με τον τίτλο «Let England shake», κυκλοφόρησε πρόσφατα, χαρακτηρίστηκε δίσκος της χρονιάς από περιοδικά και κριτικούς και κέρδισε μια σειρά βραβείων, ανάμεσά τους το Mercury Prize. Η Harvey έγινε η πρώτη καλλιτέχνις που βραβεύεται για δεύτερη φορά με το συγκεκριμένο βραβείο. Πέρα από την κριτική και εμπορική του αποδοχή, ο δίσκος αποτελεί μια συγκεκριμένη μουσική, στιχουργική και αισθητική πρόταση γύρω από ένα σκληρό θέμα: τους πρόσφατους πολέμους της Αγγλίας στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Οι περιπτώσεις της σύγκρουσης δεν κατονομάζονται, τα τραγούδια μετατρέπονται σε αφηγήσεις μιας σύρραξης μέσα και ταυτόχρονα έξω από το ιστορικά συγκεκριμένο. Ο πρώτος παγκόσμιος και η παράλογη σφαγή στην μάχη της Καλλίπολης, γίνονται μοτίβα που περιγράφουν το παρόν όσο και την εμπόλεμη συνέχεια της αγγλικής ιστορίας.
Αν και ο δίσκος έχει ως αποκλειστική θεματική τον πόλεμο, στην πραγματικότητα μετατρέπεται σε μια διαδικασία συνείδησης και ταυτότητας. Η Harvey χειρίζεται το υλικό της χωρίς πολεμική, κάνοντάς την πρότασή της να ξεχωρίζει από όποια αντιμιλιταριστική πρόταση συντάχθηκε στο μουσικό παρελθόν. Άλλοτε πένθιμη, άλλοτε ειρωνική και άλλοτε επιλέγοντας την πιο σκληρή και ρεαλιστική περιγραφή: Ποιος είναι ο καρπός της γης μας; Ο καρπός της είναι τα σακατεμένα της παιδιά, επαναλαμβάνει συνδιαλεγόμενη στο τραγούδι «The Glorious Land»), η πρόταση παραμένει λυρική και ελεγειακή. Η καλλιτέχνις αποδέχεται την αγγλικότητα και την καταγωγή της με όποιο ενθύμιο πόνου της κληροδοτούν: Αφήστε με να γυρίσω πίσω στην Αγγλία/ πίσω στην υγρή και γκρίζα βρόμα των καιρών/ στην ομίχλη που κυλά από τις ράχες των βουνών/ στα νεκροταφεία και τους νεκρούς καπετάνιους της θάλασσας. Ο θρήνος των τραγουδιών ξεκινά από την προσωπική ένταξη της φωνής στο χώρο και στο χρόνο και καταλήγει σε έναν συλλογικό οδυρμό για μια χώρα που αιμορραγεί στο φιλοπόλεμο αυτοκρατορικό της παρελθόν. Το παρόν γίνεται παραμορφωμένη αντανάκλαση μιας φριχτής και ένδοξης καταγωγής. Οι λέξεις σχεδόν υλικές στην εκφορά και την σημασία τους λειτουργούν με το βάρος του στιγμιαίου. Στα τραγούδια, η σπαταλημένη σάρκα αχνίζει.
Χωρίς εκφραστικές ευκολίες
Περιγράφοντας τη διαδικασία δημιουργίας του δίσκου, η P.J. Harvey αναφέρει ότι επηρεάστηκε κυρίως από τις αναγνώσεις των ποιημάτων του T.S. Elliot και του Harold Pinter καθώς και από τις ιστορικές περιγραφές από τα χαρακώματα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Οι στίχοι γράφτηκαν και μελοποιήθηκαν στη συνέχεια. Η ίδια σε ένα τραγούδι της περιγράφει: αυτές είναι οι λέξεις που φτιάχνουν το φόνο.
Η μουσική συνοδεύει και δίνει τον τόνο. Και σε αυτό το κομμάτι, η P.J. Harvey αποφεύγει να μεταδώσει τον πόλεμο ή την αγγλικότητα με εύκολα μοτίβα που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν, τύμπανα πολέμου ή παραλλαγές σε λαϊκά τραγούδια. Τα κιθαριστικά μέρη παλαιοτέρων δίσκων της, συναντιούνται και εδώ κυρίαρχα. Ο ρυθμός άλλοτε γρήγορος και άλλοτε συγκοπτόμενος, λειτουργεί δομικά στο τραγούδι βοηθώντας τη συλλογική έκφραση των επιμέρους στοιχείων. Ένας ήχος που κυριαρχεί σε πολλά από τα τραγούδια της είναι το autoharp (σε κατά λέξη μετάφραση αυτόματη άρπα, στην πραγματικότητα αποτελεί ένα κανονάκι με συγχορδίες), ένας ήχος ιδιαίτερος και συχνά πρωτόγνωρος. Η φωνή της, έντονα δραματική στις εναλλαγές και στο σπασμένο της ρυθμό, φτάνει στο απόγειο της εκφραστικότητας. Ο δίσκος καταφέρνει να χειριστεί το κεντρικό του θέμα, το θάνατο και την απώλεια, χωρίς να καταφεύγει στην εκφραστική ευκολία του θρήνου ή της καταγγελίας. Τόσο συχνά, τα τραγούδια γίνονται εύθυμα στην απώλειά τους, ξορκίζουν το λάθος, περιγράφουν ένα σώμα που επιμένει στο χορό του παρά τις συνεχιζόμενες πτώσεις του.
Το «Let England shake», αποτελεί προσωπική κατάθεση μιας καλλιτέχνιδος στο απόγειο των εκφραστικών της δυνατοτήτων. Μια σταγόνα αίμα, σε ένα ωκεανό ανίας.
(Στην εφημερίδα Εποχή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου