Η ιστορία της τέχνης αποτελείται από μια σειρά μεταμορφώσεων της φόρμας, των τρόπων δημιουργίας, της κατασκευής και της εκφοράς. Στη λογοτεχνία, ο μοντερνισμός του 20ου αιώνα ριζοσπαστικοποίησε τη φόρμα της ποίησης και της πεζογραφίας, πειραματιζόμενος με αισθητικούς ακροβατισμούς και αναζητήσεις, με τη σιωπή, την αφαίρεση, το ακραίο. Η φόρμα και η αλλαγή της, ταυτίστηκε με αυτό που αργότερα θεωρήθηκε μοντέρνο, δηλαδή προωθημένο και νέο.
Η τέχνη υπάρχει με τρόπο τόσο ιδιωτικό όσο και κοινωνικό. Ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνεί μπορεί να είναι εξίσου σημαντικός με τη δομή ή τα νοήματά της. Αν δεχτούμε πως οι καλλιτέχνες του πρόσφατου παρελθόντος έφτασαν τη φόρμα στα άκρα της και πως το περιεχόμενο μένει σταθερό στις άπειρες παραλλαγές του, το ριζοσπαστικά νέο μπορεί να αναζητηθεί μόνο στον τρόπο που αυτή επικοινωνεί.
Η κοινωνική έκφραση της ποίησης δεν είναι κάτι σταθερό μέσα στο χρόνο. Οι αρχαίοι ραψωδοί, οι προβηγκιανοί τροβαδούροι, τα λογοτεχνικά σαλόνια της μπελ επόκ και του μεσοπολέμου, οι ποιητές της Σοβιετικής Ένωσης με τις απαγγελίες τους σε στάδια, είναι όλοι εξίσου εκφραστές και φορείς του ποιητικού φαινομένου. Σε έναν κόσμο που περιγράφεται ως κόσμος πληροφορίας, ατελείωτης φλυαρίας και επικοινωνιακού θορύβου, πώς επικοινωνεί η ποίηση, η περισσότερο και ταυτόχρονα λιγότερο ομιλητική απ’ όλες τις ανθρώπινες διαδικασίες και ποιες οι δυνατότητές της σε σχέση με αυτή την επικοινωνία;
Ο κόσμος της έντυπης καταγραφής της ποίησης σε βιβλία και περιοδικά μοιάζει, αν όχι ξεπερασμένος, τουλάχιστον ελλιπής. Ο χάρτης του διαδικτύου δεν μοιάζει ικανός να περιγράψει τα τοπία της ποίησης, προσφέροντας το ψυχρό της οθόνης στο στοιχείο αυτό της γλώσσας που αγωνιά να παραμείνει θερμό αλλά ταυτόχρονα άμεσο. Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, αυτό που κυριαρχεί ως περιβάλλον της ποίησης έξω από την σελίδα, είναι η διαδικασία του σαλονιού και του συμποσίου. Άτυπες ή επίσημες συναντήσεις φίλων και ομάδων με σκοπό την ανάγνωση και την απαγγελία σε ένα μυημένο και περιορισμένο κοινό. Μια εσωστρεφής διαδικασία που πιο συχνά κολακεύει παρά κρίνει το ποίημα όσο και τον ίδιο τον εαυτό της. Ποιοί νέοι τρόποι μπορούν να εφευρεθούν για να υπάρξει ένα ποίημα;
Slam
Η ποιητική διαδικασία του Slam, ξεκίνησε τα βήματά της στο Σικάγο, στα μέσα της δεκαετίας του 80, από τον Marc Smith, πατώντας στο έδαφος των spoken words και της performance poetry. Καθώς απομακρυνόμαστε από τη χρονική αυτή αφετηρία προς το σήμερα, παρατηρούμε μια ταχύτατη διάδοση του φαινομένου, στο σύνολο της Αμερικής και γενικότερα του δυτικού κόσμου, προτείνοντας κατά καιρούς σημαντικούς ποιητές όπως π.χ. τον πολύ Saul Williams. Στους ποιητικούς αυτούς διαγωνισμούς πέντε μέλη του κοινού επιλέγονται από τον τελετάρχη (Master of ceremonies), ώστε να κρίνουν τους διαγωνιζόμενους ποιητές με βαθμολογία από το 1 έως το 10. Η διαδικασία συνήθως χωρίζεται σε γύρους και φιλοξενείται σε θεατρικούς χώρους, κινηματογράφους και μπαρ.
Η ποίηση slam στέκει ανάμεσα στην απαγγελία και στη θεατρική απόδοση. Συχνά αυτοσχεδιαστική, ενσωματώνει μια σειρά από ποιητικά φαινόμενα και εκδοχές, το κωμικό, την ειρωνεία, την ομοιοκαταληξία, τους διάφορους παραδοσιακούς ρυθμούς. Ο ποιητής είναι όμως ελεύθερος να επενδύσει με τρόπους θεατρικούς την εκφορά του: μίμηση ήχων, αυξομειώσεις της έντασης και του ρυθμού, καταγγελία, κραυγή. Η χρήση μουσικής, κουστουμιών και θεατρικών αντικειμένων απαγορεύεται.
Η ποίηση slam ζητά να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο επικοινωνίας αλλά και την ίδια τη μορφή της ποιητικής επικοινωνίας. Συχνά πολιτικοποιημένη επιθυμεί να καταγγείλει το ρατσισμό, τους όρους της πολιτικής, τους όρους των ανθρώπινων σχέσεων. Άλλωστε, ο ποιητής κρίνεται τόσο για το πάθος του όσο και για την εκφορά ή το περιεχόμενο της ποίησής του. Αν και προφορική, η ποίηση αυτή, στις καλύτερες εκδοχές της, μιλά σωματικά. Η λέξη ταυτίζεται με την ανάσα και ο παλμός του σώματος με το ρυθμό της εκφοράς. Ο ποιητής ντύνεται το ποίημα, όχι σαν ηθοποιός αλλά σαν τελεστής, μέρος και φορέας ενός τελετουργικού. Ο ποιητής γίνεται ποίημα, που ανασαίνει μέσα από κάποιον άλλο. Η βλάστηση των λέξεων και των νοημάτων προκύπτει από το σημείο αυτό.
Το ελληνικό κοινό μπορεί να έρθει σε επαφή με το φαινόμενο αυτό, στον τελικό του πρώτου πανελλήνιου διαγωνισμού Slam, την Κυριακή 10 Οκτωβρίου, στις 7 μ.μ. στον πολυχώρο Άνεσις (Κηφισίας 14, στους Αμπελόκηπους). Παρών θα είναι και ο δημιουργός του φαινομένου, Marc Smith.
(ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΠΟΧΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου