Με την καθημερινότητα εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία, η ζωή των ανθρώπων αλλάζει από μικρές εφευρέσεις, ανακαλύψεις πάνω στο ελάχιστο, ασύμμετρες αναπροσαρμογές που καθορίζουν το ελεύθερο του χρόνου από την αρχή, τις κινήσεις και τις διαδικασίες, τον τρόπο που ο άνθρωπος διαχειρίζεται τις στιγμές, και τελικά τον ίδιο τον εαυτό του. Μικρές εφευρέσεις όπως το βίντεο, το κινητό, ή ακόμη και μια ιστοσελίδα στο διαδίκτυο (π.χ. youtube), δημιουργούν νέες κουλτούρες και νέες παραμέτρους, γίνονται ρουτίνα και αυτονόητο και από πολυτέλεια καταλήγουν σε στοιχείο της κάθε μέρας και ψευδή ανάγκη.
Τα τελευταία χρόνια είδαμε την άνοδο των DVD να εξαφανίζει τη δεινοσαυρική πλέον κασέτα και να διεκδικεί χρόνο στην καθημερινότητά μας. Σε μεγάλο βαθμό, η ίδια η παρουσία των DVD (μέσα από την προσβασιμότητα, την ευχρηστία και το μέγεθός τους), σε συνδυασμό με τις απότομες αλλαγές στο διαδίκτυο, άλλαξε και την ίδια την κυρίαρχη της ιδιωτικής διασκέδασης, τηλεόραση. Οι αμερικανικές σειρές (βαρόμετρο και δείκτης των τηλεοπτικών αλλαγών), απέκτησαν σταρ και προϋπολογισμούς πρώτου μεγέθους, αντίστοιχους με τους χολιγουντιανούς, οι ομάδες των σκηνοθετών και των σεναριογράφων μεγεθύνθηκαν και η καθημερινή θέαση απέκτησε νέους όρους και νέο μέγεθος. Πλέον, ο τηλεθεατής παρακολουθεί όχι μια σειρά γυρισμένη σε κάποιο σκυθρωπό στούντιο, αλλά μια -φλύαρη στο ξόδεμα των εκφραστικών και τεχνικών μέσων- ταινία σε συνέχειες. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα, είναι η σειρά «Lost», η οποία βοήθησε όσο λίγες να αλλάξει και να γιγαντωθεί η νέα μορφή του τηλεοπτικού σίριαλ.
Γεμίζοντας τα κενά
ανάμεσα στις στιγμές
Στις 23 Μαΐου, μετά από 6 σεζόν, η τηλεοπτική σειρά «Lost» φτάνει στο (ακραία απογοητευτικό) φινάλε της. Η σειρά, καθ’ όλη τη διάρκεια της προβολής της, κατάφερε να δημιουργήσει τηλεθεατές φανατικούς (και στην Ελλάδα) και συζητήσεις επί συζητήσεων για τις λύσεις των άπειρων γρίφων της. Σε κάποιο άγνωστο και έρημο νησί μια ομάδα από επιζώντες ενός αεροπορικού δυστυχήματος, προσπαθούν να επιβιώσουν κόντρα στις αντιξοότητες, τις παγίδες και τα μυστικά ενός τοπίου ξένου και επιθετικού. Η σειρά μπλέκει τη μεταφυσική με την επιστημονική φαντασία, τη βιταλιστική επιβίωση με τη λύση γρίφων, ενώ ταυτόχρονα εκμεταλλεύεται όλες τις τηλεοπτικές συμβάσεις: ρομαντικά τρίγωνα, σασπένς, κωμικοί χαρακτήρες, συχνή επίκληση στο συναίσθημα, στερεότυπα. Τόσο η παραγωγή όσο και η εκτέλεση της σειράς δεν θυμίζει σε τίποτα τηλεοπτικό σίριαλ. Εξωτικά τοπία, κινηματογραφικοί τρόποι στις κάμερες, αρκετά γνωστοί σταρ, δημιουργούν την αίσθηση μιας αφήγησης, τηλεοπτικής αλλά νέας, μιας ιστορίας σε συνέχειες, μιας νέας μυθιστορίας. Το ίδιο το φινάλε της σειράς, αποκαλύπτει τη γύμνια, όχι μόνο της σειράς, όχι μόνο της νέας μυθιστορίας, αλλά και μιας ολόκληρης κουλτούρας.
Όταν η κουλτούρα αυτή αναγκάζεται να μιλήσει για θέματα που την ξεπερνούν, θέματα που συνήθως είναι ο πυρήνας και ο λόγος μιας ιστορίας, παρουσιάζει το δημιουργικό κενό πίσω από το προσωπείο της τεχνικής. καταφεύγει στο διδακτισμό, στο αστραφτερά κοινότοπο που δεν ζητά τον κίνδυνο και την περιπέτεια νέας ιδέας, αλλά την ασφάλεια της είδη ειπωμένης λέξης. Έτσι όλη η σειρά των νέων σίριαλ με τις καινούργιες αξιώσεις παρουσιάζει τον στόχο της: όχι να δημιουργήσει ή να προβληματίσει, αλλά απλά να γεμίσει τα κενά ανάμεσα στις στιγμές, να ξεκουράσει και να διασκεδάσει με ευκολία, να ορίσει τον ελεύθερο χρόνο, ξανά από την αρχή. Παλιές ιδιωτικές συνήθειες και διασκεδάσεις, αφηγήσεις που απευθύνονταν τόσο στην μονάδα όσο και στο σύνολο, ψυχαγωγώντας, προβληματίζοντας και προκαλώντας, χάνουν την κοινωνική διάσταση που κατείχαν παλαιότερα. Το μυθιστόρημα, αποτελεί μάλλον την πιο χαρακτηριστική περίπτωση.
Η διασκέδαση
ως αυτοσκοπός
Γεννημένο ήδη από τα αρχαία χρόνια, το μυθιστόρημα γνώρισε τη μέγιστη ακμή του κατά το 18ο και 19ο αιώνα. Πέρα από πολιτισμική δημιουργία και κατάκτηση, αποτέλεσε και ένας κυρίαρχο τρόπο ιδιωτικής διασκέδασης. Ταυτισμένο με την άνοδο της αστικής τάξης, το μυθιστόρημα διεκδίκησε να γεμίσει την κατάκτηση του ελεύθερου χρόνου. Είτε σαν αριστούργημα του Μπαλζάκ, είτε σαν ρομάντζο της πεντάρας, αποτέλεσε μια διασκέδαση σε συνέχειες μέσα από περιοδικά, εφημερίδες ή απλά μέσα από το δυσπρόσιτο μέγεθος του αριθμού των σελίδων.
Περισσότερο από κάθε λογοτεχνικό είδος, τους αιώνες αυτούς, το μυθιστόρημα, δημιούργησε και διαμόρφωσε απολαύσεις, συγκινήσεις, αισθητικές και ιδεολογίες. Ο 20ός και πολύ περισσότερο ο 21ος αιώνας, σε μεγάλο βαθμό διέκοψαν την κυριαρχία του μυθιστορήματος. επέβαλαν την ταχύτητα ως αρχή στις ζωές των ανθρώπων, έκαναν τον χρόνο αποσπασματικό και διακεκομμένο, απέρριψαν το στοχασμό ως καθημερινό σημείο και επαναπροσδιόρισαν τελικά την ίδια την έννοια του ελεύθερου χρόνου. Το μυθιστόρημα, μένει εξόριστο. Αποτελεί απλά ένα λογοτεχνικό είδος και μια πνευματική πολυτέλεια βγαλμένη από το παρελθόν. Ο αριθμός των σελίδων του, ταυτίζονται με τον αριθμό των χαμένων λεπτών. Η διασκέδαση είναι πλέον αυτοσκοπός. Ευπρόσιτος, ανέξοδος και κενός.
Οι τηλεοπτικές σειρές, διανεμημένες δορυφορικά, ιντερνετικά ή μέσα από DVD, έρχονται να μιλήσουν για την ιστορία των καιρών μας. Με άλλους όρους, με άλλες δυνατότητες, με άλλες προθέσεις. Και καθώς, δίπλα στις κουρασμένες από το βάρος των τόμων βιβλιοθήκες, προστίθενται νέα ράφια με τηλεοπτικό περιεχόμενο, ας αναλογιστούμε τη γλώσσα ποιάς αφήγησης, ποιάς αισθητικής και ποιας ιδεολογίας έρχεται να μιλήσει αυτή η νέα μυθιστορία.
(ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΠΟΧΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου