Κωστής Μαλούτας: μια φορά (και ίσως κι άλλη μία)

Ο Κωστής Μαλούτας γράφει το πρώτο του βιβλίο. Τίτλος του βιβλίου: μια φορά (και ίσως κι άλλη μία). Πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι δύο βιβλία. Δύο πρώτα βιβλία.  Κοινός τίτλος των δύο βιβλίων: μία φορά (και ίσως κι άλλη μία). Τα δύο βιβλία μοιράζονται τον τίτλο με το βιβλίο που κρατάμε στο χέρι μας, του βιβλίου του Κωστή Μαλούτα. Και ο λόγος που όλα αυτά, τα τρία βιβλία μοιράζονται τον ίδιο τίτλο είναι απλός: τα δύο βιβλία που πρωταγωνιστούν έχουν τον ίδιο τίτλο γιατί ταυτόχρονα έχουν το ίδιο περιεχόμενο. Η ομοιότητα, η απόλυτη ταύτιση αυτών των δύο βιβλίων είναι και το θέμα του βιβλίου που κρατούμε. Του βιβλίου ‘’μια φορά (και ίσως κι άλλη μία)’’ του Κωστή Μαλούτα. Πάμε άλλη μία:

Δύο συγγραφείς χωρίς καμία σχέση μεταξύ τους -καμία κοινή καταγωγή, καμία γλωσσική συγγένεια- γράφουν σχεδόν ταυτόχρονα ακριβώς το ίδιο βιβλίο. Το ένα τρίτο περίπου του δικού μας βιβλίου (αυτού του Κωστή Μαλούτα) καλύπτεται από την περιγραφή αυτού του βιβλίου, την ιστορία του Ξερακιανού, του παραλίγο δίδυμου αδερφού του, της πόλης, του ποταμιού, της ζωής και του θανάτου του. Το υπόλοιπο κομμάτι του βιβλίου μας περιγράφει τις συνέπειες αυτού του λογοτεχνικού παραδόξου. Δηλαδή το τι έγινε μετά την πρώτη γέννηση δύο απολύτως δίδυμων βιβλίων από διαφορετικούς γονείς, σε διαφορετικά μήκη και πλάτη της υφηλίου, σε διαφορετική γλώσσα. Το πώς η λογοτεχνική αυτή γέννηση πυροδότησε λογοτεχνικές κουβέντες, διαλέξεις που αφηγούνταν το παράδοξο γεγονός και ταυτόχρονα τη συγγραφή δύο επίσης σχεδόν όμοιων δοκιμίων.

Γραμμένο με απλό και λιτό λόγο, το πρώτο βιβλίο του Κωστή Μαλούτα δεν περιττολογεί, μένει στα απολύτως απαραίτητα μοιράζοντάς μας σχεδόν απρόθυμα τα ελάχιστα. Ονόματα τόπων και προσώπων, χαρακτηριστικά ανθρώπων, ακόμα και γεγονότα. Και αυτό γιατί πραγματικός πρωταγωνιστής είναι η ίδια η διαδικασία της γραφής.  Όπως αυτή εκκινείτε από το αρχικό εύρημα, αλλά και με τον τρόπο που μια σειρά φαινόμενα και γεγονότα γύρω από την πράξη της γραφής επηρεάζονται. Η έμπνευση, η διακειμενικότητα, η μετάφραση, η εμπορική όψη του βιβλίου, η παγκοσμιότητα της γραφής, η σημασία της πρωτοτυπίας, η κριτική, τα λογοτεχνικά ευρήματα είναι και αυτά ήρωες του βιβλίου και ταυτόχρονα θεματικά διακιβεύματα.  

Όπως συμβαίνει στα λογοτεχνήματα του παραλόγου ή ας πούμε στα μυθιστορήματα του Σαραμάγκου, ο συγγραφέας μας απαντάει στην ερώτηση: ‘’τι θα γινόταν αν;’’. Τι θα γινόταν λοιπόν άμα 2 συγγραφείς γράφανε χωρίς καμία αιτία και χωρίς εξήγηση το ίδιο ακριβώς βιβλίο; Η απάντηση είναι ακριβώς το ίδιο το βιβλίο. Ο μύθος υπάρχει κάθε αυτός, χωρίς εξωτερική σκοπιμότητα, όχι ως παραβολή, όχι ως μέσο προς την επίτευξη κάποιου νοήματος αλλά ως νόημα.

Δύο όμοια βιβλία λοιπόν ανάμεσα στους ατελείωτους αριθμούς διαφορετικών βιβλίων. Θα μπορούσαμε βέβαια να πούμε πως ένα βιβλίο είναι όμοιο με τον εαυτό του. Σταθερό σε κάποιο ράφι περιφράσσει το  περιεχόμενό του εμποδίζοντάς το να αλλάξει. Είναι όμως έτσι; Γιατί αν ένα βιβλίο είναι όμοιο με τον εαυτό του στον χώρο, αφού ως αντικείμενο, ως μελάνι και ως καταγραφή παραμένει σταθερό, δεν θα μπορούσαμε να πούμε πως ισχύει το ίδιο και στον χρόνο; Για να παραφράσουμε άγαρμπα τον Ηράκλειτο θα μπορούσαμε να πούμε πως δεν μπορείς ποτέ να μπεις δύο φορές στο ίδιο βιβλίο. Το βιβλίο αλλάζει παραμένοντας σταθερό σε αντίθεση με τον αναγνώστη του. Οι ταυτίσεις με τα πρόσωπα, τα σημεία έναρξης των συνειρμών, η δική μας συμπλήρωσή στην αφαίρεση της γραφής αλλάζουν ανάλογα με τα βιώματα, τα φορτία και τις στιγμές του αναγνώστη. Ένα βιβλίο είναι αυτάδελφο του εαυτού του, αλλά μόνο στην όψη. Το περιεχόμενο είναι ρευστό σαν ένα σύννεφο  κλεισμένο σε ένα αυγό.

Τελικά, παρά την φαινομενική πολυπλοκότητα του, το ‘’μια φορά (και ίσως κι άλλη μία), μας  μιλάει για κάτι απλό: την ίδια την χαρά της ανάγνωσης, την ανάταση της δημιουργίας, την ομορφιά της γραφής. Μια ομορφιά που το ίδιο το κείμενο του Κωστή Μαλούτα υπηρετεί με τρόπο εξαιρετικό.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)