Το Σκόρπιο Αίμα
Σκαλί-σκαλί πάει ο Ιγνάθιο
το θάνατό του φορτωμένος.
Γύρευε να ‘βρει την αυγή
μα πουθενά η αυγή δεν ήταν.
Γυρεύει τη σωστή θωριά του
και τ’ όνειρό του αλλάζει δρόμο.
Γύρευε τ’ όμορφο κορμί του
και βρήκε το χυμένο του αίμα.
Στιγμή δεν έκλεισε τα μάτια
που είδε τα κέρατα κοντά του,
όμως οι τρομερές μανάδες
ανασηκώσαν το κεφάλι.
Κι από το βοσκοτόπια πέρα
ήρθ’ ένα μυστικό τραγούδι
που αγελαδάρηδες ομίχλης
τραγούδαγαν σε ουράνιους ταύρους.
Δεν είχε άρχοντα η Σεβίλλια
μπροστά του για να παραβγεί
ούτε σπαθί σαν το σπαθί του
ούτε καρδιά να ‘ν’ τόσο αληθινή.
Σαν ποταμός από λιοντάρια
η ξακουσμένη του αντρειοσύνη,
και σαν σε πέτρα σκαλισμένη
η στοχασιά του η μετρημένη.
Τώρα για πάντα πια κοιμάται.
Τώρα τα μούσκλια και τα χόρτα
με δάχτυλα που δε λαθεύουν
το άνθος ανοίγουν του μυαλού του.
Και το τραγουδιστό του αίμα
κυλάει σε βάλτους και λιβάδια,
γλιστράει στο σύγκρυο των κεράτων,
άψυχο στέκει στην ομίχλη,
σε βουβαλιών σκοντάφτει πόδια,
σα μια πλατιά, μια λυπημένη,
μια σκοτεινή γλώσσα, ώσπου τέλμα
να γίνει από αγωνία, πλάι
στον Γουαδαλκιβίρ των άστρων.
(Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, από το Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου)
Ενα έγγραφο το οποίο βγήκε στη δημοσιότητα 79 χρόνια μετά, έρχεται να ρίξει φως στο μυστήριο που κάλυπτε τις ακριβείς συνθήκες θανάτου του ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, καθώς και της τύχης της σορού του. Το έγγραφο, που συντάχθηκε επί δικτατορίας του Φράνκο στα κεντρικά της αστυνομικής διεύθυνσης της Γρανάδας, παρουσίασε κατ’ αποκλειστικότητα το δίκτυο Σερ.
Η δολοφονία του Λόρκα
Το 1936, ένα μόλις χρόνο μετά την κήρυξη του ισπανικού εμφυλίου, σύμφωνα με το έγγραφο, ο Λόρκα δολοφονήθηκε μαζί με ακόμα ένα άτομο μετά τη σύλληψή του σε φιλικό σπίτι, όπου κρυβόταν και μεταφέρθηκε με αυτοκίνητο στο Βιθνάρ, περιοχή βόρεια της Γρανάδας, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζεται η ακριβής τοποθεσία ταφής.
Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι ο ποιητής «εκτελέστηκε αμέσως αφού ομολόγησε και θάφτηκε στην ίδια τοποθεσία σε έναν πολύ ρηχό τάφο, σ’ ένα φαράγγι». Δεν δίνονται περαιτέρω λεπτομέρειες για το περιεχόμενο της ομολογίας του ποιητή, αλλά το ίδιο έγγραφο τον χαρακτηρίζει ως «σοσιαλιστή», «ελευθερομασόνο της στοάς της Αλάμπρα» και του πιστώνει την «πρακτική της ομοφυλοφιλίας και της αποκλίνουσας συμπεριφοράς».
Το ίδιο το έγγραφο αποκτά περαιτέρω σημασία λόγω της στάσης που κράτησε το δικτατορικό καθεστώς σε σχέση με τη δολοφονία του ποιητή. Ο στρατηγός Φράνκο είχε δηλώσει πως ο θάνατος του ποιητή χρησιμοποιήθηκε ως προπαγάνδα ενάντια στο καθεστώς του. «Ο συγγραφέας πέθανε γιατί αναμείχθηκε με τους αντάρτες. Αυτά τα ατυχήματα είναι φυσιολογικά σε μια περίοδο πολέμου», δήλωνε. Το καθεστώς δεν ανέλαβε ποτέ επίσημα την ευθύνη για την δολοφονία. Το έγγραφο λοιπόν δεν αποκαλύπτει κάτι καινούριο, αντίθετα κατοχυρώνει ως ντοκουμέντο και ως απόλυτα γεγονότα τις ήδη γνωστές εικασίες και φήμες για τις συνθήκες και τους λόγους δολοφονίας του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.
Κληρονομιά εναγκαλισμού
Υπάρχει βέβαια και ένας ακόμη λόγος που κάθε στοιχείο σε σχέση με το θάνατο του Λόρκα έχει ιδιαίτερη σημασία. Και αυτό είναι το γεγονός πως ο ίδιος ο θάνατος του ποιητή έπαιξε κεντρικό ρόλο στη διάδοση, τη φήμη και αναδρομικά στην ίδια την ταυτότητα του έργου του. Ο θάνατος διαπερνά το έργο και τη ζωή του Λόρκα σε μια αντίστροφη κίνηση, τονίζοντας διαφορετικά, αλλάζοντας θέση στα προϋπάρχοντα στοιχεία, πλάθοντας την ταυτότητα του ποιητή ξανά από την αρχή. Ο «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας», το ποίημα που έγραψε για τον φίλο του ταυρομάχο, το τελευταίο βιβλίο που τύπωσε ο ίδιος και τελικά ίσως η ομορφότερη ποιητική του σύνθεση, ηχεί πια σαν μια προφητεία της ίδιας της μοίρας του ποιητή. Τα «τσιγγάνικα τραγούδια», τα ποιήματα του κάντε χόδο, όλη η πρώτη περίοδος του ποιητή η οποία σφύζει από την ζωή και τις αισθήσεις της, υπάρχει πια ως απόλυτη αντίθεση με το τέλος του Λόρκα, δίνοντας νέα μορφή σε εκείνη την παλαιά κατάφαση. Ο δαντελένιος εφιάλτης του «Ποιητής στη Νέα Υόρκη» (της πιο σύνθετης και ωριμότερης συλλογής του) βρίσκει αντιστοιχία μέσα από το ίδιο το παράλογο της ζωής και της μοίρας του θανάτου. Ακόμα και η δημοφιλία του Λόρκα, η οποία ξεπέρασε κατά πολύ αυτή εξίσου σημαντικών ποιητών της γενιάς του (της περίφημης γενιάς του 27) όπως του Rafael Alberti, του Luis Cernuda, ή του Vicente Aleixandre, ακόμα και σημαντικών ποιητών της προηγούμενης γενιάς όπως π.χ. του Χιμένεθ, δεν μπορεί να γίνει κατανοητή εκτός του θανάτου.
Γιατί ο θάνατος του Λόρκα αποτελεί μια κληρονομιά εναγκαλισμού. Της ομορφιάς της ζωής και της βρόμας του θανάτου, της ομορφιάς του ποιητή και της βρόμας του δικτάτορα, της μουσικής με το μουγκρητό και της ελευθερίας με αυτό που επιθυμεί αλλά δεν καταφέρνει τελικά να την καταργήσει. Γιατί η ζωή, το έργο και η δολοφονία του ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, θα παραμένουν για πάντα ένα μνημείο που θα τραγουδά και θα επεξηγεί τη ζωή, θα προειδοποιεί τους καιρούς για την ενδεχόμενη κατάληξή τους και θα ξορκίζει το σκοτάδι για το μαύρο του.
(στην εφημερίδα Εποχή)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου