Μικρά ή μεγάλα γεγονότα, πεταμένα τυχαία στον χρόνο, ζητούν να προσδιορίσουν αυτό που τα προσδιόρισε, να καταγραφούν, να διαμορφώσουν και από περιστατικά τυχαία να ενταχθούν στην μνήμη ως ιστορία. Κάθε τι οικείο απομακρύνεται. Αυτό που μέχρι χθες έμοιαζε καθημερινότητα, αύριο θα προκύψει ως σημείο του παρελθόντος που προσδιορίζει το σήμερα. Ζούμε με τη βιασύνη της πραγματικότητας, βιώνοντας το τυχαίο, διαμορφώνοντας το συγκεκριμένο, συνορεύοντας με το σημαντικό και το αδιάφορο ταυτόχρονα. Το παρόν εμφανίζεται πάντα ελαφρύ, μα ακριβώς μετά τη λήξη του αρχίζει να κερδίζει βάρος, γίνεται γεγονός και πλανιέται στην προσωπική και συλλογική μνήμη. Αυτό που σήμερα ανασαίνουμε, είναι η ιστορία του αύριο.
Πολλοί από μας γεννήθηκαν τη δεκαετία του ‘80. Άλλοι έχτισαν ή γκρέμισαν μέσα της την ηλικία τους, βίωσαν, ωρίμασαν, γέρασαν, μοίρασαν τη ζωή τους σε συγκεκριμένες χρονολογίες. Και σήμερα συναντούμε ξανά αυτό το περασμένο, το κάποτε οικείο, μεταμορφωμένο αυτή τη φορά σε ιστορία. Με ένα ξάφνιασμα αντίστοιχο με την τυχαία συνάντηση ενός παιδικού φίλου, που έχουμε χρόνια να συναντήσουμε αλλά πάντα τον νιώθαμε γείτονα των περιστατικών μας και τώρα ξάφνου ανακαλύπτουμε πόσο πολύ έχει αλλάξει.
Το λεξικό
Το βιβλίο «Η Ελλάδα στη Δεκαετία του ‘80. Κοινωνικό - Πολιτικό-Πολιτισμικό Λεξικό» (εκδόσεις Το πέρασμα) αποτελεί μια ογκώδη κοινωνιολογική καταγραφή των σημαντικότερων γεγονότων και φαινομένων μιας δεκαετίας. Με τη μορφή το λεξικού και την αλφαβητική παράθεση, το βιβλίο επιλέγει και αναλύει σημεία, σταθμούς και αποχρώσεις. Η ταξινόμηση και ο όγκος των πληροφοριών, δημιουργεί στον αναγνώστη μια πολλαπλή δυνατότητα ανάγνωσης. Συνολική, θεματική ή τυχαία, επιστημονική ή κεντρισμένη από το καθαρό της περιέργειας, κινούμενη στην υπενθύμιση του ήδη γνωστού ή την επισήμανση του αγνώστου. Η επιστημονική επιμέλεια και η εκτενής και κατατοπιστική εισαγωγή έγινε από τον Βασίλη Βαμβακά και τον Παναγή Παναγιωτόπουλο, ενώ για την συγγραφή των λημμάτων συνεργάστηκαν πάνω από 100 συγγραφείς.
Το σημαντικότερο προσόν του συγκεκριμένου βιβλίου, πέρα από την εις βάθος ανάλυση και τον μεγάλο αριθμό των λημμάτων, είναι η επιλογή της καταγραφής και ανάλυσης γεγονότων που θα μπορούσαν να θεωρηθούν δευτερεύοντα ή άνευ σημασίας. Έτσι ο φιλοαραβισμός, η Β~ Πανελλαδική και ο αντιαμερικανισμός της δεκαετίας, συνυπάρχουν με τα πρώτα ταχυφαγεία, τον Γκάλη και τον Στάθη Ψάλτη. Με τον τρόπο αυτό, (και μέσα από την επιλογή χαρακτηριστικών φωτογραφιών που συνοδεύουν τα λήμματα) οι συγγραφείς καταφέρνουν να αναπλάσουν τη δεκαετία, όχι μόνο ως διαδοχή χρονολογιών και σημαντικών γεγονότων, αλλά ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα, κλίμα και αίσθηση. Αντιλαμβανόμαστε έτσι το πώς η γεωγραφία του μικρού, διαμορφώνει τον πραγματικό χρόνο και το γεγονός. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης παρακολουθούμε την ίδια τη δεκαετία του ‘80, από παρελθόν να μετατρέπεται σε ιστορία, μια ιστορία επεξηγηματική για το σήμερα.
Η δεκαετία
Η δεκαετία του ‘80, τόσο σε πλανητικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, έχει ξεχωριστή σημασία γιατί σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωσε ή γέννησε τις καταστάσεις που βιώνουμε σήμερα. Ένα σύνολο τάσεων και στάσεων, από το νεοφιλελευθερισμό και τις κυρίαρχες σημερινές πολιτικές θεωρίες, μέχρι τους όρους που διαμόρφωσαν την αντίληψή μας για το σώμα (γυμνισμός, γυμναστήρια, HIV κ.α.), εμφανίστηκαν τη περίοδο αυτή. Η ανάλυση και η μελέτη της δεκαετίας αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να καταλάβουμε το ρέον του παρόντος.
Σε παγκόσμιο επίπεδο αυτό που κυριαρχεί είναι η πορεία προς την κατάρρευση του κομμουνιστικού κόσμου και η ταυτόχρονη άνοδος των πολιτικών εφαρμογών της Θάτσερ και του Ρόναλντ Ρήγκαν. Το ελληνικό πολιτικό σκηνικό ανοίγει με τον ερχομό του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση και τη διαχείριση της Αλλαγής και κλείνει με το σκάνδαλο Κοσκωτά και την συγκυβέρνηση. Η πορεία από το ένα σημείο στο άλλο εμπεριέχει, στην συνάφεια των διαφόρων γεγονότων, τη γέννηση και τη διαμόρφωση μιας σειράς από φαινόμενα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή σήμερα: την άνοδο του Κιτς και του λαϊκισμού, τη δημιουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης και τους όρους που παγίωσαν την σχεδόν απόλυτη δύναμή της, τις μεταμορφώσεις της παλιάς αριστεράς και την γέννηση του αναρχικού χώρου, την άνοδο των τρομοκρατικών οργανώσεων, το φαινόμενο της οργανωμένης οπαδικής βίας κ.α. Ταυτόχρονα η δεκαετία περιγράφει μια μετάβαση στο επίπεδο του καθημερινού. Από την πολιτισμική κυριαρχία της αριστεράς, περνούμε σε μια περίοδο όπου αρχίζει να κυριαρχεί ο πλαστικός ηδονισμός της κατανάλωσης και απενοχοποιημένος κυνισμός του ατομισμού. Μια σειρά από φαινόμενα περιγράφουν αυτή τη μετάβαση: Η δημιουργία των καφετεριών και των ντισκοτέκ, τα φαστφουντάδικα, περιοδικά όπως το κλικ και το Playboy, η ιδιωτική διασκέδαση του βίντεο, η διαμόρφωση των σύγχρονων αντρικών και γυναικείων ταυτοτήτων. Η δεκαετία του ‘80 αποτελεί το πέρασμα από τον κόσμο του παλαιού, στο δικό μας γενναίο νέο κόσμο. Η ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου αποτελεί μια αναμέτρηση με το πρόσφατο παρελθόν. Μέσα από αυτή την αναμέτρηση, μπορούμε να αντιληφθούμε πως το σήμερα έχει μέσα του πολύ χθες και πως η αρχή για να αλλάξουμε το Τώρα γίνεται με το να καταλάβουμε το Τότε.
(ο τίτλος αποτελεί παράφραση στίχου του Βύρωνα Λεοντάρη)
(ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΠΟΧΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου