Η 27η Γενάρη έχει οριστεί ως «Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος». Το Ολοκαύτωμα δεν μπορεί να έχει μόνο παρελθόν. Ως συμβάν δεν περιγράφει μόνο κάτι που έγινε στο παρελθόν, αλλά κάτι που κατοικεί στη φύση του ανθρώπου, τον υπερθετικό βαθμό κτηνωδίας, την αθλιότητα της ανθρώπινης ράτσας, το σημείο όπου καθετί ανθρώπινο τελειώνει.
Το Ολοκαύτωμα συνομιλεί ταυτόχρονα με το παρόν και το μέλλον μας, ως σκοτεινό ενδεχόμενο, ως φόβος και ως φρίκη. Ο Πρίμο Λέβι μάς ξεκαθαρίζει: «Η ιστορία των στρατοπέδων εξόντωσης θα έπρεπε να ερμηνευθεί από όλους σαν ένα δυσοίωνο σημάδι κινδύνου».
Ενας κίνδυνος εξακολουθητικός, που κυνηγάει τον άνθρωπο μέσα στην Ιστορία. Είναι τέτοιο το μέγεθος του αποτροπιασμού για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που συχνά τα αντιμετωπίζουμε ως μοναδική στιγμή έκφρασης της ανθρώπινης υπερθετικής σκληρότητας, τα ταυτίζουμε με μια ιδεολογία και ένα πρόσωπο. Ορίζουμε έτσι το σύνολο των συγκυριών, ώστε να πιστέψουμε πως κάτι τέτοιο δεν είχε ξανασυμβεί, άρα είναι λίγες οι πιθανότητες να επαναληφθεί και στο μέλλον.
Και όμως, η πρόσφατη Ιστορία μάς μαρτυράει και άλλα ματωμένα παραδείγματα. Παραδείγματα που η μνήμη παρακάμπτει, η Ιστορία καταχωνιάζει και οι κυβερνήσεις των λαών αρνούνται να αποζημιώσουν.
Η γενοκτονία των Herero και των Nama περιγράφηκε από τη συγγραφέα Elizabeth Baer ως «πρόβα» για το Ολοκαύτωμα. Ουσιαστικά αποτελεί την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα.
Από το 1904 μέχρι το 1908 στην περιοχή που σήμερα περιλαμβάνεται στο κράτος της Ναμίμπια και τότε στην αποικία με το όνομα «Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική», πάνω από 100.000 άνθρωποι εξοντώθηκαν από τον γερμανικό στρατό. Ουσιαστικά, το 10% του πληθυσμού, το 80% των Herero και το 50% των Nama.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν προοικονομούν τη φρίκη της Soah: στρατόπεδα συγκέντρωσης και στρατόπεδα θανάτου, βιασμοί, θάνατος από ασιτία. Οι κρατούμενοι χρησιμοποιήθηκαν ως πειράματα ευγονικής.
Περίπου 300 κομμένα κεφάλια στάλθηκαν στη Γερμανία για εξέταση. Τα κομμένα αυτά κεφάλια θα εξεταστούν από τον ίδιο τον Eugen Fischer, τον Γερμανό επιστήμονα και μετέπειτα στέλεχος του ναζιστικού κόμματος, του οποίου οι μελέτες για την ευγονική θα αποτελέσουν τη βάση για τη θεωρία της Αριας Φυλής που θα αναπτύξει ο Χίτλερ στο «Mein Kampf». Μόνο 34 κεφάλια επιστράφηκαν στη Ναμίμπια από το γερμανικό κράτος μόλις το 2011 και το 2014.
Το περίφημο στρατόπεδο του Shark Island (ή αλλιώς Νησί του Θανάτου) αποτέλεσε το πρότυπο για το Αουσβιτς. Εκεί οι κρατούμενοι δεν είχαν απολύτως κανένα δικαίωμα, στοιβάζονταν σε κλουβιά στην παραλία και πέθαιναν κατά εκατοντάδες.
Η αιτία του ολοκαυτώματος της Ναμίμπια ήταν η αντίδραση των ντόπιων πληθυσμών στην κλοπή της γης τους από τους Γερμανούς αποίκους. Η γενοκτονία ήταν η γερμανική αντίδραση στο αίτημά τους.
Ενας μεγάλος αριθμός του στρατού των εξεγερμένων εκτελέστηκε, ενώ οι υπόλοιποι εκδιώχθηκαν στην έρημο όπου πέθαναν από τη δίψα.
Χαρακτηριστική ήταν η λύση που πρότεινε ο επικεφαλής στρατηγός των γερμανικών δυνάμεων, Lothar von Trotha: «Πιστεύω πως ένα έθνος σαν αυτό πρέπει να εξαφανιστεί ολοκληρωτικά, ή αν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό για πρακτικούς λόγους πρέπει τουλάχιστον να εξοριστούν από τη χώρα».
Η γενοκτονία αναγνωρίστηκε ως τέτοια από τα Ηνωμένα Εθνη το 1985, ενώ η γερμανική κυβέρνηση απολογήθηκε για τα γεγονότα μόλις 100 χρόνια μετά την έναρξή τους, το 2004. Μέχρι και σήμερα δεν έχουν δοθεί αποζημιώσεις στους συγγενείς των θυμάτων.
Η περίπτωση της γενοκτονίας των Herero και των Nama αποδεικνύει πως το Ολοκαύτωμα δεν ήταν επινόηση μιας κυρίαρχης ομάδας ναζί. Αποτελεί τη μετεξέλιξη πρακτικών που μπορεί κανείς να ανιχνεύσει στο αποικιοκρατικό παρελθόν (και προφανώς όχι μόνο της Γερμανίας), κορύφωση μιας συνθήκης και μιας αντίληψης που υπήρχαν από αρκετά παλαιότερα.
Ταυτόχρονα, μας επιβεβαιώνει πως η ανθρώπινη σκληρότητα επαναλαμβάνεται μέσα στην ιστορία με άγνωστες διαδρομές, εκφάνσεις και μεταστάσεις.
Το σήμα κινδύνου της μνήμης οφείλει να ακούγεται ακόμα πιο δυνατά. Ειδικά σε εποχές σαν τη σημερινή, που το σκοτάδι ξαναφοράει τις μπότες του.
(στην Εφημερίδα των Συντακτών)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου