Δευτέρα 21 Αυγούστου 2017

Θερινό αντίο στον Σαμ Σέπαρντ


Στις 27 του Ιούλη ο Σαμ Σέπαρντ αποχαιρέτησε τα 73 του χρόνια, στο σπίτι του στο Κεντάκι των Ηνωμένων Πολιτειών.
Παρά την ενασχόλησή του με την ηθοποιία ή τα κινηματογραφικά σενάρια, ο Σαμ Σέπαρντ υπήρξε πάνω απ' όλα θεατρικός συγγραφέας και μάλιστα ο σημαντικότερος της γενιάς του.
Ο συγγραφέας που κατάφερε να μεταφέρει τη γενιά αυτή, τους φόβους, τα αδιέξοδα και την ταυτότητά της μέσα στα έργα του.
Μέσα από τις 44 θεατρικές του καταθέσεις μίλησε για την πτώχευση της αμερικανικής κουλτούρας, για την απομόνωση των Αμερικανών από τον υπόλοιπο κόσμο, για τα κάλπικα πρότυπα και τους κίβδηλους ήρωες του σύγχρονου πολιτισμού, για τον αποκαλυπτικό εξορκισμό μιας αδιέξοδης κουλτούρας· τις αποτυχημένες, μα αναγκαίες προσπάθειες επιστροφής στις οικογενειακές σχέσεις και στην οικία.
Στο θέατρό του ο Σέπαρντ μίλησε μέσα από έναν ήπιο μοντερνισμό. Ο μοντερνισμός αυτός προκύπτει από μια ελαφρά απόκλιση από τον ρεαλισμό, μια ελλειπτικότητα στο σχήμα του καθημερινού, η οποία επιτρέπει στο βάθος να αναδειχθεί διακριτικά.
Το στοιχείο αυτό δεν διαπερνά συχνά το σύνολο των έργων, αλλά στιγμές και σημεία τους, που μεταμορφώνουν το σύνολο.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως σε μεγάλο βαθμό το θέατρο του Σέπαρντ θυμίζει τους πίνακες του Εντουαρντ Χόπερ.
Σε πρώτο επίπεδο, η αναπαράσταση του τοπίου είναι ρεαλιστική, όμως η σχέση των επιμέρους στοιχείων αλλά και η σκηνοθεσία της σχέσης αυτής, η διάταξη δηλαδή των μονάδων, δημιουργεί το μοντέρνο.
Η εικονοποιία συχνά περιγράφει κάτι άρρητο αλλά σημαίνον, ένα σχόλιο που ταυτίζεται με την ουσία, το υπέδαφος που γεννά αλλά υπάρχει εκτός του έργου.
Η λάσπη που γεμίζει τη σκηνή στο φινάλε του «Angel City» περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο όλη τη σαπίλα στον κόσμο του θεάματος· το κατεστραμμένο σκηνικό της τελευταίας σκηνής στο «True West», τη σχέση και τη σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αδέρφια· και ο καουμπόης πρωταγωνιστής του «Fool For Love», ενώ πιάνει με το λάσο του και καταστρέφει το κρεβάτι, μιλά ταυτόχρονα για την ψυχολογία και την πτώση του αρσενικού στην αμερικανική μυθολογία και ψυχή.
Ο Σέπαρντ σημειώνει: «Το υπέροχο με το θέατρο είναι πως μπορεί να μετατρέψει σε ορατό κάτι το αόρατο και είναι ακριβώς αυτό το στοιχείο που με ενδιαφέρει, το γεγονός πως μπορείς να παρακολουθείς μια παράσταση με ηθοποιούς, κουστούμια, φωτισμούς, σκηνικά ακόμα και με μια παραδοσιακή πλοκή, αλλά κάτι να αναδύεται πάντα πέρα από αυτά· αυτήν την εικόνα είναι που αναζητώ, αυτήν την επιπλέον διάσταση». 
Πέρα από το σύνολο ενός έργου, ο Σέπαρντ διαχειρίζεται με τρόπο παρόμοιο και τους χαρακτήρες του.
Ενώ πολλές φορές παρουσιάζονται ως ήρωες συμβατικοί ακόμα και τυπικοί στους διαλόγους και τις κινήσεις τους, υπάρχει πολύ συχνά μια πράξη που φανερώνει κρυφά κίνητρα, κομμάτια ενός χαρακτήρα που τελικά μένει σχεδόν στο σκοτάδι, επιτρέποντας στον θεατή απλώς να μαντεύει το άγνωστο βάθος.
Μιλώντας για τον πρωταγωνιστή του «Angel City», αλλά ουσιαστικά για το σύνολο των χαρακτήρων που δημιούργησε, ο συγγραφέας θα επισημάνει: «Ο όρος “χαρακτήρας” μπορεί να γίνει αντιληπτός με έναν διαφορετικό τρόπο σε αυτό το έργο. Αντί για την ιδέα ενός ολοκληρωμένου χαρακτήρα με λογικά κίνητρα πίσω από τη συμπεριφορά του, θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα κομματιασμένο σύνολο με μέρη και κομμάτια χαρακτήρων να πετούν γύρω από το κομματιασμένο κεντρικό θέμα. Μια κατασκευή που θυμίζει κολάζ ή έναν τζαζ αυτοσχεδιασμό, μουσική ή ζωγραφική στον χώρο». 
Ασχετα με τους μορφικούς του όρους, το θέατρο του Σαμ Σέπαρντ μίλησε για κάτι που παραμένει ατόφιο στον χρόνο.
Για μια γενετήσια πληγή στη συγκρότηση των σχέσεων, των κοινωνιών και της ταυτότητας. Για μια πληγή μέσα από την οποία γεννιέται και το ίδιο το θέατρο.
Τόσο του Σέπαρντ όσο και το θέατρο στο σύνολό του. Και όλοι οι επικήδειοι του κόσμου δεν είναι άλλο από μια υποσημείωση στην πραγματική προσφορά ενός συγγραφέα, με τα έργα του διαμπερή στον χρόνο.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)

Δεν υπάρχουν σχόλια: