Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου 2016

Η Τουρκία και ο χρόνος



Με πρόσφατη απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν η ώρα δεν άλλαξε στην Τουρκία. Η Τουρκία αποφάσισε να διατηρήσει τη θερινή ώρα -η οποία κανονικά αλλάζει τέλη Οκτώβρη- καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
«Από την Κυριακή 30 Οκτωβρίου στις 04.00 (τοπική ώρα) το πέρασμα στη χειμερινή ώρα δεν θα ισχύσει» αναφέρει η απόφαση του υπουργείου Ενέργειας.
Η απόφαση πάρθηκε για ενεργειακούς λόγους και για να επωφεληθούν οι πολίτες περισσότερο από την ηλιοφάνεια.
Αυτή δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που ο Ερντογάν μιλάει στην προστακτική στους δείκτες των τουρκικών ρολογιών.
Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και τον περσινό Οκτώβρη, εκείνη τη φορά λόγω εκλογών.
Τότε η αλλαγή της ώρας θα μετακόμιζε μοναχά λίγες μέρες αργότερα. Η Τουρκία με απόφαση της κυβέρνησης παρέμεινε στη θερινή ώρα ώστε «να επωφεληθούν οι εκλογείς από το φως» όταν θα προσέρχονταν στα εκλογικά τμήματα.
Το πρόβλημα προέκυψε όταν οι υπολογιστές, τα τάμπλετ και τα τηλέφωνα, ρυθμισμένα στη δυτική ορθοδοξία, αρνήθηκαν να εκτελέσουν αυτομάτως τις εντολές του «σουλτάνου».
Το hashtag# «τι ώρα είναι;» κυριάρχησε τις ημέρες εκείνες στο Τουίτερ περιγράφοντας την εύθυμη χροιά του χάους που προκλήθηκε.
Στη φετινή περίπτωση το χάος μοιάζει σαφώς περιορισμένο. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπήρξαν και παράδοξα.
Η Κύπρος π.χ. δεν είναι πια μια χώρα χωρισμένη μόνο από μια εισβολή αλλά και από ένα ρολόι. Περνώντας την «πράσινη γραμμή» ταξιδεύεις πια και μέσα στον χρόνο, αφού οι κατεχόμενες περιοχές κατέχονται πια και από τη θερινή ώρα.
Ο χρόνος δεν αποτελεί γεγονός ή αντικείμενο, γι' αυτό δεν μπορείς να τον διανύσεις ή να τον μετρήσεις. Μπορείς μονάχα να τον ορίσεις.
Και η πράξη του ορισμού δεν περιγράφει το μέγεθος του χρόνου αλλά το δικό σου μέγεθος.
Η πρώτη φορά που ορίστηκε η αλλαγή του χρόνου ήταν το 1916 από τη γερμανική αυτοκρατορία, ώστε να ξοδεύεται λιγότερο κάρβουνο και οι εργάτες να μπορούν να δουλεύουν στο φως της ημέρας χωρίς έξοδα για τεχνητό φωτισμό.
Ολες οι μεγάλες χώρες ακολούθησαν αυτό το παράδειγμα, το οποίο τις προηγούμενες δεκαετίες εγκατέλειψαν, προσάρμοσαν και τελικά αποδέχτηκαν ως κανόνα τη δεκαετία του '70 κατά τη διάρκεια της μεγάλης πετρελαϊκής κρίσης.
Εδώ το μέγεθος του χρόνου (του χρόνου όπως εμείς τον ζούμε) ορίστηκε από το μέγεθος της αγοράς και τους κανόνες της εξοικονόμησης ενέργειας.
Η Γαλλική Επανάσταση όρισε το δικό της Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο, όπου η αρίθμηση και τα ονόματα των ημερών και των μηνών άλλαξαν εξορίζοντας κάθε θρησκευτική αναφορά.
Ο ορισμός εδώ περιέγραφε το μέγεθος της ιστορικής τομής, την πληγή που κατάφερε η ίδια η Ιστορία μέσα στον χρόνο.
Το 2002 ο δικτάτορας του Τουρκμενιστάν, Σαπαρμουράτ Νιγιαζόφ, άλλαξε τα ονόματα των μηνών και των ημερών για τους υπηκόους του, ονομάζοντας μάλιστα τον Απρίλιο με το όνομα της μητέρας του.
Εδώ ο ορισμός του χρόνου περιγράφει το μέγεθος της γελοιότητας που μπορεί να κουβαλά η αχαλίνωτη εξουσία.
Η ώρα λοιπόν δεν είναι μέγεθος που μετράει μόνο τον χρόνο. Πολλές φορές είναι και δείκτης που μετρά την εξουσία ενός ηγέτη.
Τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη δύναμή του, τα όρια της ισχύος που επιβάλλει στους υπηκόους του.
Είναι ένας καταμερισμός της εμπειρίας και μάλιστα τόσο απόλυτος ώστε τελικά να ορίζει τη ίδια την εμπειρία.
Είναι ένας φράκτης διαφοροποίησης που σε απομονώνει από τη συμφωνία όλου του υπόλοιπου κόσμου, μια διαταγή που εισβάλλει στην καθημερινότητά σου ακόμη και όταν κοιμάσαι, μια επιταγή που επιβάλλουν οι φαντάροι-δείκτες των λεπτών, των ωρών και των δευτερολέπτων.
Πολλές φορές ο χρόνος στην Τουρκία κάτω από τη μυστακοφόρο μπότα του Ερντογάν είναι ένας επικός παρελθών χρόνος, σχετικός και αχανής. Ενας χρόνος που φαντασιώνεται το μέλλον όμοια με το μακρινό παρελθόν, ορίζοντας την οθωμανική του έκταση, αμφισβητώντας τη Συνθήκη της Λωζάννης, απειλώντας και εκτείνοντας τον εαυτό του φαντασιακά στον χώρο (που είναι και αυτός χρόνος, χρόνος παρελθοντικός).
Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν, ο τουρκικός χρόνος της ελευθερίας είναι το Ποτέ, ο χρόνος της ελπίδας είναι το Αύριο και ο χρόνος της ανάγκης είναι αποκλειστικά το Τώρα.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)

Δεν υπάρχουν σχόλια: