Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2016

Πρόσωπα και εξουσίες



Η εξουσία δημιουργεί τους όρους της στην απόσταση. Ο ηγεμόνας γίνεται θρύλος όχι μέσα από την άμεση επαφή ή την επίδειξη όσο με την απόλυτη απόκρυψή της. Κυκλοφορώντας από στόμα σε στόμα κερδίζει μέγεθος, όπως οι ήρωες ή τα τέρατα. Το ίδιο το όνομα του μεγεθυμένο στην ασάφεια, γίνεται σχεδόν ιδιότητα, τρόπος να περιγράψεις την ίδια την εξουσία. Από μόνη της η θέση του ισχυρού κουβαλάει μυθικές διαστάσεις λόγω των δυνατοτήτων που της παραχωρούνται. Ό,τι απουσιάζει ως πληροφορία προστίθεται στο υπερθετικό του βαθμό. Η σκιά σου ζητάει να συμπληρώσεις ό,τι λείπει, να συμμετάσχεις στη συμπλήρωση της ψηφιδωτής όψης του πορτρέτου. Το φως φτιάχνει φίλους, το σκοτάδι φτιάχνει τέρατα και ισχυρούς.

Η όψη είναι πάντοτε αντίστροφη του θρύλου. Προσγειώνει την φαντασία στα τελείως υλικά της όρια, περιγράφει αυστηρά μέσα στην ανθρώπινη κλίμακα. Οι άλλοτε μύθοι γίνονται εδώ τρωτά όντα αντικείμενα όψης, μυρωδιάς και αφής. Αποκτούν ιδιότητες. Καθαρές, ανθρώπινες ιδιότητες που καμία φαντασία δεν μπορεί να ξεπλύνει. Προσγειώνονται στο καθημερινό και –ποιος θα το φανταζόταν- στο λάθος. Έτσι όταν οι υποτελείς στους Άγγλους Ινδοί είδαν για πρώτη φορά τον βασιλιά Γεώργιο τον 5ο κατάλαβαν πως ήταν απλώς ένας άνθρωπος και όχι κάποια αφηρημένη ιδέα ή δύναμη που απλώς ντυνόταν με ανθρώπινη μορφή. Απέναντι σε έναν άνθρωπο, λοιπόν, είχαν το δίκιο να εξεγερθούν. Όταν η όψη έντυσε το πρόσωπο, το έγδυσε από την κορώνα. Η συνειδητοποίηση ενός τέτοιου γεγονότος και ακόμη περισσότερο το βίωμά του μπορεί να οδηγήσει σε απρόσμενες καταστάσεις. Όπως όταν οι Ιάπωνες άκουσαν για πρώτη φορά τη φωνή του αυτοκράτορα Χιροχίτο, να τους ενημερώνει για τη συνθηκολόγηση της χώρας και ουσιαστικά το τέλος του β παγκοσμίου. Τόσο μεγάλο ήταν το σοκ μετά την επαφή με την ύλη μιας άυλης εξουσίας, ώστε να προκαλέσει κύμα αυτοκτονιών. Στην εποχή του διαδικτυακού προσώπου είναι η οικειότητα αυτή που σχηματίζει σχέσεις. Είναι αυτή η οικειότητα που γκρέμισε αυθεντίες και δημόσιους διανοουμένους, που τσαλάκωσε δάφνες, που αποκάλυψε νέες προσωπικότητες. Τίποτα δεν ξεφεύγει από το φως, τίποτα δεν κατοικεί στην σκιά.

Δεν είμαι και πολύ σίγουρος τι θα βγει από τη διαδικασία της αδειοδότησης των καναλιών. Ένα σύστημα το οποίο έμενε άθικτο και σταθερό επί δεκαετίες μέσα σε μια εμφανή κατάσταση παρανομίας είμαι σίγουρος πως γνωρίζει πολύ καλά να επιβιώνει. Η διαδικασία των αδειών ίσως να είναι μια αρχή εξυγίανσης, σίγουρα όμως δεν είναι το τέλος της. Οι όροι με τους οποίους μπορεί να υπάρξει κάτι το οποίο θα ονομάζαμε υγιές τηλεοπτικό προϊόν έχει άπειρες παραμέτρους και καμία από αυτές δεν ρυθμίζεται από την αδειοδότηση. Προς το παρόν ό,τι είναι ακριβό είναι και νόμιμο.
Αυτό που ήταν εντυπωσιακό όλες τις προηγούμενες μέρες ήταν οι εικόνα των ισχυρών. Όλα αυτά τα πρόσωπα που για δεκαετίες κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα ως ερμηνείες σε κάθε εξέλιξη, ως σκιώδεις φιγούρες πίσω από κάθε απόφαση, ως κάστα ανέγγιχτων τοποθετημένη εκτός μιας κοινωνίας που έλεγχαν απόλυτα πήραν διαστάσεις και όψεις. Οι κεφαλές διαταγών και προστακτικής τώρα αναγκάστηκαν να επιχειρηματολογήσουν δημοσίως, να τσαλακωθούν , να χυδαιολογήσουν, να λερωθούν από καραφλές ονειρώξεις χαμηλού νοητικού επιπέδου, να παραδεχτούν τον αυταρχισμό του «έτσι θέλω» τους και να ταυτίσουν τον κυνισμό με την ισχύ τους διατρανώνοντας το ηθικό τους έλλειμμα. Να ζοριστούν και να στριμωχτούν σε μια συνθήκη χωρίς αίγλη, χωρίς δύναμη, χωρίς απολύτως καμία σκιά να καλύπτει το μέγεθος ή την ταπεινότητά τους.
Δεν περιγράφω τη συνθήκη αυτή ως μια πολιτική νίκη. Το αποτέλεσμα δεν είναι πρακτικό και δεν είμαι σίγουρος για το τι ακριβώς θα μπορέσει να παράγει. Το περιγράφω ως μια ακόμη αντίθεση με το παρελθόν. Ως μια νέα συνθήκη ικανή να περιγράψει και αυτή μαζί με άλλες το βαθύ χάσμα που έφερε η κρίση, τις ανακατατάξεις στα συστήματα εξουσίας, στα δεδομένα και τα θέσφατα, στην ίδια την καθημερινότητά μας.

(στην εφημερίδα Εποχή)

Δεν υπάρχουν σχόλια: