Δευτέρα 22 Φεβρουαρίου 2016

Εγώ δεν ήμουνα Ελύτης (Ελύτη μ’ έκανες εσύ)




«Οταν ακούς "τάξη", ανθρωπινό κρέας μυρίζει»
Οδυσσέας Ελύτης
Η μεγάλη μας πορεία στη λεπτή αυτή γραμμή όπου τα όρια ανάμεσα στο γελοίο και στο επικίνδυνο θολώνουν, δεν λέει να σταματήσει.
Μήνυση κατέθεσε, λέει, κάποιος κύριος Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος, λέει, απέναντι στη σατιρική σελίδα του facebook «Ελύτης ο ποιητής του Αιγαίου».
Σύμφωνα με το σκεπτικό του μηνυτή, η σελίδα «προσβάλλει βάναυσα τη μνήμη του ποιητή» και «Οποιος έχει στοιχειώδες κριτήριο καταλαβαίνει ότι αυτή η πρακτική είναι απαράδεκτη και αδιανόητη».
Στην πραγματικότητα η ιστοσελίδα δεν σατιρίζει τόσο τον Ελύτη (όχι πως κάτι τέτοιο θα ήταν μεμπτό, ίσα ίσα) όσο τη χρήση του στην ιντερνετική εποχή.
Ο Ελύτης είναι μαζί με τον Τάσο Λειβαδίτη οι δύο κυρίαρχοι ποιητές του ελληνικού ίντερνετ. Οι στίχοι τους αποσπασμένοι από το σύνολο κυκλοφορούν κολλημένοι σε κακόγουστες πιξελιασμένες ταπετσαρίες, συνοδευόμενοι με φρέσκα κιτς ρόδα, νεράιδες, φεγγάρια και σκοτάδια, ή δίπλα σε στοχαστικές πόζες.
Οι φράσεις αυτές καρατομούν τα ποιητικά έργα και τα παρουσιάζουν εκτός πλαισίου, υπογραμμίζουν άκριτα, μονομερώς και με πομπώδη τρόπο στοιχεία της ποίησής τους, τα υποβιβάζουν σε μια φτηνή λειτουργικότητα, ακόμη πιο ανέξοδη και από τις τετριμμένες ευχετήριες κάρτες, μεταμφιέζουν πρόχειρα τον στίχο σε σοφό γνωμικό προς πάσα χρήση και στην αισθητική ουσία τους αντιστρέφουν ό,τι έχει σχέση με τον στίχο, την ποίηση, τη γραφή.
Η σάτιρα της σελίδας «Ελύτης ο ποιητής του Αιγαίου» αντιγράφει την αισθητική αυτή και τη φέρνει στα όριά της.
Μέσω της υπερβολής παρουσιάζει μια σειρά από στερεότυπα και τα τοποθετεί σε μια παράδοξη συνομιλία με μόνο αποτέλεσμα το γέλιο. Στερεότυπα σχετικά με το πώς έχει κυκλοφορήσει ο Ελύτης στη δημόσια σφαίρα της τηλεόρασης, των πολιτικών και των ημερολογίων (ποιητής του έρωτα, της πατρίδας και του Αιγαίου) και στερεότυπα σε σχέση με το ελληνικό καλοκαίρι, την ελληνικότητα, τις διακοπές, το ξεφάντωμα, το θερινό σεξ κ.ά.
Η συνομιλία αυτή ανάμεσα στην υψηλή και τη χαμηλή κουλτούρα γεννά σατιρικά διαμάντια όπως:
«Οταν σε ένα πιτόγυρο προσθέτεις κέτσαπ και μουστάρδα τού αφαιρείς το Αιγαίο, του αφαιρείς την Ελλάδα», «Σήμερα πέταξα στις ράγες του ηλεκτρικού έναν τύπο που μιλούσε στο κινητό και έλεγε: Η Αθήνα είναι πανέμορφη τον δεκαπενταύγουστο», «Οπου και αν ταξιδέψεις Σεφέρη ο Ελύτης σε πληγώνει» και πολλά ακόμη.
Η σελίδα δημιουργεί έναν χαρακτήρα καρικατούρα. Οχι καρικατούρα του Ελύτη, αλλά καρικατούρα της καρικατούρας του ποιητή όπως αυτή έχει προκύψει στον δημόσιο λόγο από πρόχειρες αναγνώσεις, από ανέξοδες αναφορές και από την ατελείωτη τυποποίηση.
Εχω την αίσθηση πως η σάτιρα της σελίδας «Ελύτης ο ποιητής του Αιγαίου» προσφέρει στην ελληνική ποίηση πολύ περισσότερα από πολλές άλλες χρήσεις του ποιητικού έργου του Ελύτη.
Η σάτιρα –ειδικά όταν είναι τόσο πετυχημένη- καθιστά το αντικείμενό της οικείο, ανοιχτό στην κριτική και φυσικά την αποκαθήλωση.
Γδύνει τον στίχο από τη σοβαροφάνεια, τον αποσπά από το μουσείο και τον πετά στον δρόμο, εκεί που η ομιλία και η σκέψη ανασαίνουν.
Η ελληνική ποίηση έχει υποφέρει από πολλές μάστιγες: από τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια, από τους φιλολόγους, από τα ημερολόγια, από τη χρήση της σε εθνικές επετείους και πολιτικούς επικήδειους, από τον παραγκωνισμό της σε ένα δυσθεώρητο βάθρο όπου κανείς δεν μπορεί να την ακουμπήσει.
Για να την πλησιάσει κάποιος πρέπει να την αναζητήσει ανάμεσα σε όλο αυτόν τον όγκο σανού.
Αν το συγκεκριμένο περιστατικό έχει σημασία, αυτό είναι γιατί περιγράφει με παράδοξο τρόπο τους όρους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε την ελευθερία στις μέρες μας. Καθένας μπορεί να αποφασίσει πως ένα «δεν μ’ αρέσει» ή ένα «με προσβάλλει» είναι αρκετό για να ποινικοποιήσει μια μορφή έκφρασης.
Οχι να το απορρίψει, αλλά να το απαγορεύσει και για όλους τους άλλους.
Η περίπτωση της λογοκρισίας στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου -με τις ευλογίες ενός μεγάλου κομματιού του πολιτικού κόσμου (και υπό την ανοχή ενός ακόμη μεγαλύτερου)- μοιάζει να λειτουργεί ως παράδειγμα προς μίμηση.
Και η μεγάλη μας πορεία στη λεπτή αυτή γραμμή όπου τα όρια ανάμεσα στο γελοίο και το επικίνδυνο θολώνουν, δεν λέει να σταματήσει.

(στην Εφημερίδα των Συντακτών)

Δεν υπάρχουν σχόλια: