«Τα δέντρα του νότου κουβαλούν ένα περίεργο
φρούτο. Αίμα στα φύλλα και αίμα στη ρίζα. Μαύρα σώματα να λικνίζονται
στο νότιο αεράκι. Περίεργο φρούτο κρεμασμένο από τις λεύκες// Ποιμενικές
σκηνές στον ηρωικό Νότο. Τα διογκωμένα μάτια, το παραμορφωμένο στόμα.
Αρωμα μανόλιας, γλυκό και φρέσκο. Υστερα η ξαφνική μυρωδιά της καμένης
σάρκας. // Να ένα φρούτο για να ραμφίσουν τα κοράκια. Να το μαζέψει η
βροχή, να το ρουφήξει ο αέρας. Να το σαπίσει ο ήλιος, το δέντρο να το
ρίξει. Να ένα περίεργο φρούτο και να μια πικρή σοδειά.»
Το
τραγούδι φυσικά περιγράφει την εικόνα του λιντσαρίσματος. Τα «παράξενα
φρούτα» δεν είναι άλλα από τα σώματα των απαγχονισμένων μαύρων στις
πολιτείες του Νότου. Χτίζοντας πάνω στην αντίθεση του εκτεθειμένου
σώματος που σαπίζει και την ομορφιά της φύσης που ανθίζει, το τραγούδι
καταφέρνει να ενσαρκώσει με ελάχιστους στίχους τη βαθιά αμερικανική
αρρώστια. Γράφτηκε το 1937 από τον Εϊμπελ Μίροπολ (λευκό εβραϊκής
καταγωγής και μέλος τότε του Αμερικανικού Κομμουνιστικού Κόμματος) και
ηχογραφήθηκε πρώτη φορά το 1939 από την Μπίλι Χόλιντεϊ. Την πρώτη φορά
που τραγουδήθηκε ζωντανά στο προοδευτικό Café Society της Νέας Υόρκης
δεν υπήρξε ούτε ένα χειροκρότημα για να το υποδεχτεί. Τα τραγούδια
διαμαρτυρίας ήταν την περίοδο εκείνη ένα άγνωστο είδος. Ενας άνθρωπος
κάπου στο βάθος της αίθουσας άρχισε να χειροκροτά. Στη συνέχεια τον
ακολούθησε ολόκληρη η αίθουσα. Μια νέα περίοδος για το αμερικανικό
τραγούδι είχε μόλις γεννηθεί.
Το χειροκρότημα
θα συνεχιστεί και στις επόμενες εμφανίσεις της «Lady Day» καθώς το
τραγούδι θα γίνει σταθερό κομμάτι του τελετουργικό των εμφανίσεων της.
Και το τελετουργικό είχε συγκεκριμένους κανόνες. Η Χόλιντεϊ λέει το
τραγούδι πάντοτε στο τέλος. Οι σερβιτόροι έχουν σταματήσει να σερβίρουν,
όλα τα φώτα της αίθουσας παραμένουν κλειστά, εκτός από ένα φως που
λούζει την τραγουδίστρια. Η Χόλιντεϊ ξεκινά να τραγουδάει με τα μάτια
κλειστά σαν να προσεύχεται. Και το τραγούδι ήταν προσευχή καθώς επίσης
«ιστορικό ντοκουμέντο», «κήρυξη πολέμου» και «η αρχή του κινήματος των
κοινωνικών δικαιωμάτων», όπως κατά καιρούς χαρακτηρίστηκε. Ταυτόχρονα
ήταν και ένας τρόπος η τραγωδία των Αφροαμερικανών να φτάσει σε λευκά
αυτιά, να συγκινήσει και να διδάξει με τρόπο άμεσο και αναπόδραστο. Και
το τραγούδι τα κατάφερε. Υπήρξε το πιο πετυχημένο τραγούδι της Μπίλι
Χόλιντεϊ, πουλώντας πάνω από 1 εκατομμύριο δίσκους τη χρονιά που
κυκλοφόρησε (έπειτα από πολλές δυσκολίες και αρνήσεις), διασκευάστηκε
από άπειρους καλλιτέχνες, τραγουδήθηκε σε πορείες και σήμερα κατέχει
εμβληματική θέση.
Φυσικά υπήρχαν και
αντιδράσεις και η Χόλιντεϊ δεν μπορούσε να εμφανιστεί σε μια σειρά από
πολιτείες. Σε πολλές περιπτώσεις το κοινό και οι ιδιοκτήτες των κέντρων
τραμπούκισαν τόσο την τραγουδίστρια όσο και τους μουσικούς της εξαιτίας
του. Αυτό όμως δεν την πτοούσε. Αυτό που της έδινε κουράγιο σε κάθε
εμφάνισή της ήταν η εικόνα του πατέρα της, όπως λέει η ίδια, την οποία
ανακαλούσε σε κάθε εκτέλεση. Ο Κλάρενς Χόλιντεϊ, μουσικός και ο ίδιος,
θα πεθάνει το 1937. Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου είχε εκτεθεί σε αέρια
μουστάρδας που του προκάλεσαν επιπλοκές στους πνεύμονες. Θα πεθάνει σε
ένα νοσοκομείο του Τέξας σε μια πτέρυγα αποκλειστικά για μαύρους με τους
γιατρούς να του αρνούνται ιατρική περίθαλψη. Λιγότερο δολοφονημένος από
Γερμανούς και περισσότερο από Αμερικάνους.
Οι
φωνές των μεγάλων Αφροαμερικανών τραγουδιστριών κουβαλούν και
αιχμαλωτίζουν για πάντα στο βάθος τους τον λυγμό ενός ολόκληρου έθνους,
τον συλλογικό πόνο ως εξατομικευμένο ήχο, το τραγούδι ως λύτρωση από την
αδικία και το μίσος. Ξεπερνούν τον χρόνο και τον χώρο και αφηγούνται
μια ιστορία παλιά όσο και ο άνθρωπος. Οι μέρες του George Floyd
κουβαλούν αυτό το τραγούδι. Μας υπενθυμίζουν το πώς στις Ηνωμένες
Πολιτείες το χρώμα είναι ταξικός προσδιορισμός. Και πάνω απ’ όλα το
χρώμα είναι καταγωγή. Οχι καταγωγή της γεωγραφίας, αλλά καταγωγή του
μίσους και του διαχωρισμού. Ο λόγος που μπορούμε να συγκινηθούμε με το
τραγούδι αυτό, ο λόγος που μπορούμε να εξοργιστούμε με τα γεγονότα των
Ηνωμένων Πολιτειών, είναι ακριβώς πως τα στοιχεία αυτά δεν αποτελούν
εικόνες και ήχους από έναν μακρινό κόσμο. Εξελίσσονται εκεί. Αλλά
συμβαίνουν δίπλα μας. Ο ρατσισμός και η φυλετική βία, ο διαχωρισμός και η
αστυνομική αυθαιρεσία είναι νότες και στο δικό μας πικρό τραγούδι.
Περίεργα φρούτα και με ελληνική σημαία προέλευσης.
(στην Εφημερίδα των Συντακτών)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου