Η πρωτοτυπία είναι από μόνη της λογοτεχνική αρετή. Δεν αρκεί όμως από μόνη της ώστε να χτιστεί ένα βιβλίο. Είναι τελικά η διαχείριση της πρωτοτυπίας αυτή που έχει λογοτεχνική σημασία.
Η ανάπτυξη, η εξέλιξη, η αρχιτεκτονική της. Και ίσως τα πιο λαμπρά δείγματα λογοτεχνικής πρωτοτυπίας να είναι αυτά που ταυτόχρονα επιτυγχάνουν να μη μοιάζουν με την πρώτη ματιά καινούργια, αλλά κυρίως οικεία.
Οι «Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας» του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη είναι ένα βιβλίο που καταφέρνει να σου δίνει την ταυτόχρονη αίσθηση του παλαιού και του καινούργιου σε κάθε του σελίδα.
Από τη μία η pop ή pulp (το γράφω εδώ χωρίς ίχνος αρνητικής διάθεσης) αφήγηση του τρόμου όπως τη συναντούμε σε horror ταινίες, σε στίχους metal κομματιών, σε διηγήματα και μυθιστορήματα τρόμου. Και από την άλλη η ψευδαίσθηση που δημιουργεί ο συγγραφέας της λαογραφικής καταγραφής, του ανώνυμου αφηγητή λαού που διαμορφώνει συνολικά τις ιστορίες του.
Και πράγματι, διαβάζοντας τις σύντομες (2 με 3 σελίδες στην πλειονότητά τους) ιστορίες του Τσαπραΐλη έχεις την αίσθηση πως υπάρχει μια συλλογική συνηγορία πίσω από την αφήγηση, ένα πλήθος που κρατά την ίδια πένα ώστε να συνδιαμορφώσει. Και αυτό από μόνο του θα αρκούσε ως λογοτεχνικό επίτευγμα.
Τρία χρόνια μετά την πρώτη τους εμφάνιση στην ομώνυμη φεϊσμπουκική σελίδα που δημιούργησε ο Χρ. Τσαπραΐλης τον Ιούνιο του 2014, οι «Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας» κυκλοφορούν ως ενιαία συλλογή από τις εκδόσεις Αντίποδες. Το βιβλίο δομείται πάνω σε δύο άξονες που μέσα από τη χρήση τους ο συγγραφέας τελικά καταφέρνει να τους υπερβεί.
Ο πρώτος άξονας είναι η αφήγηση του παράδοξου, του φανταστικού και της φρίκης, του πεδίου αυτού που ρυθμίζει ένας κανόνας άλλος από τον ρεαλισμό του δικού μας κόσμου, εκεί που οι νεκροί επιστρέφουν, τα σώματα αλλάζουν και παραμορφώνονται, τα ζώα μιλούν.
Και ο δεύτερος άξονας είναι η εντοπιότητα. Η ντοπιολαλιά, ο γεωγραφικός προσδιορισμός, η χρήση των τοπωνυμίων, των ονομάτων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της πραγματικής θεσσαλικής επαρχίας.
Η υπέρβαση συνίσταται στο γεγονός πως ο συγγραφέας καταφέρνει εστιάζοντας στο τοπικό να φτιάξει έναν λόγο τελικά οικουμενικό και εστιάζοντας στον «άλλο κόσμο» της φαντασίας και της φρίκης να μιλήσει τελικά για τον κόσμο που μας περιβάλλει. Και όλα αυτά με έναν λόγο χωμάτινο που καταφέρνει να μείνει μακριά από το πομπώδες, με μια αφήγηση σπαρμένη με αρχέτυπα, θαμμένες εικόνες, κοινές αναμνήσεις από στιγμές που δεν ζήσαμε.
Ο Τσαπραΐλης μιλάει στις ιστορίες του για έναν κόσμο παλαιό χωρίς να νοσταλγεί στο ελάχιστο. Το παλαιό εδώ ταυτίζεται με το μύχιο. Οχι με μια επιστροφή σε κάτι που παρήλθε, αλλά σε μια άλλη καταγωγή βαθύτερη από έθνη και από χώρες, βαθύτερη και από την ίδια την ιστορία.
Μέσα στα διηγήματα ο αναγνώστης συναντά την παλαιά αρμονία ανάμεσα στον τρόμο και την επιβίωση, τότε που κάθε τι είχε τον ρόλο του στη ζωή, ο ήλιος, ο περίγυρος, η κλίμακα του ανθρώπου. Μια αποκωδικοποίηση του αγνώστου με εργαλείο όχι την επιστήμη αλλά τη φαντασία. Μια άλλη λογική που περιλαμβάνει τη σκιά, τα δέντρα και τα ζώα και που τελικά χρησιμοποιεί την αφήγηση ακριβώς για να ενώσει τις κρυφές λειτουργίες του κόσμου και όσων τον αποτελούν.
Τα διηγήματα που διαβάζουμε κερδίζουν τη σημασία τους ακριβώς γιατί εντάσσονται στη λειτουργικότητα ενός κόσμου. Και ακόμα και αν ο κόσμος αυτός δεν υπάρχει, ακόμα και αν οι ιστορίες δεν δημιουργήθηκαν από ένα πλήθος που τον κατοικεί αλλά από έναν και μόνο συγγραφέα, τα διηγήματα καταφέρνουν να υπονοήσουν την ύπαρξή του και να μεταδώσουν όλο του το βάρος του φόβου, της επιβίωσης και της ζωής που τον κατοικεί.
Και τελικά ο κόσμος τού «Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας» είναι ο δικός μας κόσμος. Ειπωμένος με ξεχωριστό ταλέντο, σπάνια ικανότητα μυθοπλασίας και με τα άλματα της φαντασίας να κυριαρχούν και να συγκροτούν το σύνολο.
Κάτι απόλυτα νέο, φτιαγμένο με τα πιο παλαιά υλικά. Ενα πραγματικά ξεχωριστό βιβλίο.
(στην Εφημερίδα των Συντακτών)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου