Σιδερένιοι άνθρωποι, χάρτινοι ήρωες

Η ται­νία Avengers: Infinity War, που αυ­τή τη στι­γ­μή παί­ζε­ται στους κι­νη­μα­το­γρά­φους, α­πο­τε­λεί ή­δη μια α­πό τις ε­πι­τυ­χη­μέ­νες ται­νίες ό­λων των ε­πο­χών, κά­νο­ντας ρε­κόρ ει­σ­πρά­ξεων στο ά­νοι­γ­μά της. Η ται­νία συ­γκε­ντρώ­νει με­ρι­κές δε­κά­δες σού­περ ή­ρωες, που ε­μ­φα­νί­στη­καν στις προ­η­γού­με­νες 18 ται­νίες της σει­ράς που ε­ντά­σ­σε­ται στο Marvel Cinematic Universe. Η ται­νία συ­γκε­φα­λαιώ­νει ό­λες τις προ­η­γού­με­νες με πε­τυ­χη­μέ­νο τρό­πο (ό­πως πε­ρι­γρά­φουν ό­λοι οι κρι­τι­κοί) και δια­χει­ρί­ζε­ται σω­στά το α­τε­λείω­το πα­νη­γύ­ρι των υ­πε­ρά­ν­θρω­πων. Το francise των ται­νιών της Marvel α­πο­τε­λεί την πιο πε­τυ­χη­μέ­νη σει­ρά ται­νιών ό­λων των ε­πο­χών (με υ­πε­ρ­δι­πλά­σια κέ­ρ­δη α­πό το δεύ­τε­ρο της λί­στας, το Star Wars). Η ε­ρώ­τη­ση που προ­κύ­πτει εί­ναι: «Τι τους χρεια­ζό­μα­στε τό­σους υ­πε­ρή­ρωες;»
Το α­ρ­χέ­τυ­πο του υ­πε­ρά­ν­θρω­που πλη­σιά­ζει την η­λι­κία του ε­νός αιώ­να. Παί­ρ­νο­ντας τη σκυ­τά­λη α­πό τους ή­ρωες των πα­ρα­μυ­θιών, οι πρώ­τοι μα­ζι­κοί ή­ρωες υ­πή­ρ­ξαν κα­νο­νι­κοί ά­ν­θρω­ποι με ο­ξυ­μέ­νη κά­ποια ι­κα­νό­τη­τα. Μέ­σα στις πρώι­μες αυ­τές πι­να­κο­θή­κες ξε­χω­ρί­ζει ως μα­κράν πιο πε­τυ­χη­μέ­νος ο Σέ­ρ­λοκ Χο­λ­μς, με μό­νη του δύ­να­μη την ι­κα­νό­τη­τά του να λύ­νει γρί­φους και αι­νί­γ­μα­τα. Οι ή­ρωες με τις υ­πε­ρά­ν­θρω­πες δυ­νά­μεις δη­μιου­ρ­γή­θη­καν και κα­το­χυ­ρώ­θη­καν στη λε­γό­με­νη «χρυ­σή ε­πο­χή» των κό­μι­ξ, δη­λα­δή στα τέ­λη της δε­κα­ε­τίας του ‘30 μέ­χρι και το 1950. Πο­λ­λοί α­πό του ή­ρωες που κυ­κλο­φο­ρούν στις ται­νίες των τε­λευ­ταίων ε­τών, ό­πως ο Superman, ο Bat­man, ο Captain Ame­ri­ca και η Wonder Wo­man, γε­ν­νή­θη­καν και με­σου­ρά­νη­σαν α­κρι­βώς ε­κεί­νη την πε­ρίο­δο. Κα­τά την «α­ρ­γυ­ρή πε­ρίο­δο» (μέ­χρι το 1970) των κό­μι­κς οι υ­πε­ρή­ρωες ά­ρ­χι­σαν ή­δη να πα­ρα­κ­μά­ζουν (πα­ρό­λο που πα­ρέ­μει­ναν κυ­ρία­ρ­χοι των κό­μι­κς), ε­νώ κα­τά την χά­λ­κι­νη πε­ρίο­δο (μέ­χρι το 1985) οι ή­ρωες αυ­τοί θα α­πο­κτή­σουν πιο α­ν­θρώ­πι­να και πιο σκλη­ρά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, σε πλο­κές που θα πε­ρι­λά­βουν το ρα­τσι­σμό, τα να­ρ­κω­τι­κά, τον α­λ­κοο­λι­σμό, την οι­κο­λο­γι­κή κα­τα­στρο­φή κ.ά. Η ση­με­ρι­νή πε­ρίο­δος, η μο­ντέ­ρ­να ε­πο­χή των κό­μι­κς, εί­ναι σύ­ν­θε­τη και πο­λυε­πί­πε­δη με ε­πα­να­σχε­δια­σμό πα­λαιο­τέ­ρων η­ρώων, λο­γο­τε­χνι­κές α­ξιώ­σεις, τε­λείως α­πο­μα­κρυ­σμέ­νη α­πό τη μο­νο­κό­μ­μα­τη θε­τι­κό­τη­τα των πρώ­των χά­ρ­τι­νων η­ρώων. Προς τι, λοι­πόν, αυ­τή η κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή ε­πι­στρο­φή στην α­πλοϊκό­τη­τα μιας πε­ρα­σμέ­νης πε­ριό­δου;

Οι σού­περ ή­ρωες εί­ναι η δι­σ­διά­στα­τη ε­κ­δο­χή της πρα­γ­μα­τι­κό­τη­τάς μας. Η τρί­τη διά­στα­ση που πε­ρι­σ­σεύει στον κό­σμο τους, εί­ναι το δι­κό μας βλέ­μ­μα, η προ­σ­δο­κία και η α­πο­γοή­τευ­σή μας.
Ο υ­πε­ρά­ν­θρω­πος α­πο­τε­λεί την ε­πι­στρο­φή της α­πλό­τη­τας σε έ­να σύ­ν­θε­το κό­σμο, μια α­πό­λυ­τη κα­τά­στα­ση μέ­σα σε έ­να σύ­ν­θε­το σχε­τι­κι­σμό, που φέ­ρ­νει και πά­λι την ε­πι­λο­γή α­νά­με­σα στο κα­λό και στο κα­κό στο προ­σκή­νιο με η­θε­λη­μέ­να μα­νι­χαϊστι­κούς ό­ρους. Μια α­δρή γρα­μ­μή πά­νω σε έ­να ψη­φι­δω­τό χά­ος. Ο σού­περ ή­ρωας εί­ναι η προέ­κτα­σή μας, η προ­σ­δο­κία ως πρα­γ­μα­τι­κό­τη­τα, το α­πί­θα­νο ως πι­θα­νό, η ε­πι­θυ­μία ως συ­μ­βάν και ο φό­βος ως κά­τι που πά­ντο­τε μπο­ρεί να λυ­θεί. Άλλω­στε, δεν ταυ­τι­ζό­μα­στε πο­τέ με τον ή­ρωα, α­λ­λά με αυ­τόν που βρί­σκε­ται πί­σω α­πό αυ­τόν, με την α­ν­θρώ­πι­νη φι­γού­ρα που βρί­σκε­ται πί­σω α­πό κά­θε μπά­τμαν και σπάι­ντε­ρ­μαν (γι’ αυ­τό ο Σού­πε­ρ­μαν εί­ναι ά­κρως α­ντι­πα­θη­τι­κός). Τον α­τε­λή αυ­τόν χα­ρα­κτή­ρα με τα προ­βλή­μα­τα και τους φό­βους, έ­ναν ό­μοιο με ε­μάς. Ο ή­ρωας δεν α­πο­τε­λεί τί­πο­τα ά­λ­λο α­πό την ε­ν­σά­ρ­κω­ση της λύ­σης που δί­νει στα κοι­νά μας προ­βλή­μα­τα.
Δεν εί­ναι τυ­χαίο πως το εί­δος προέ­κυ­ψε α­νά­με­σα στο 1938 (με τη γέ­ν­νη­ση του Σού­πε­ρ­μαν) και το 1941. Σε μια πε­ρίο­δο ό­που ο πό­λε­μος ή­ταν κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα και η έ­κτα­σή του εί­χε την έ­κτα­ση του πλα­νή­τη. Σε έ­ναν πό­λε­μο ό­που για πρώ­τη φο­ρά τα ό­πλα ξε­πε­ρ­νού­σαν την α­ν­θρώ­πι­νη κλί­μα­κα και μπο­ρού­σαν να ε­ξα­φα­νί­σουν ο­λό­κλη­ρες πό­λεις. Ο ί­διος ο ά­ν­θρω­πος ως φα­ντα­σια­κή κλί­μα­κα ξε­πε­ρά­στη­κε. Οι ε­ν­σα­ρ­κω­τές των πα­ρά­δο­ξων δυ­νά­μεων θα κου­βα­λή­σουν μέ­σα τους την κλί­μα­κα της ε­πο­χής τους. Τό­τε που μια α­πλή κί­νη­ση μπο­ρού­σε να σβή­σει τα πά­ντα.
Η κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή έ­κρη­ξη του υ­πε­ρη­ρωι­κού κι­νη­μα­το­γρά­φου εί­ναι ο­μο­λο­γία της ε­πο­χής μας. Των ο­ρίων, των φό­βων και α­διε­ξό­δων της. Μια με­τα­τρο­πή της α­βε­βαιό­τη­τας σε πε­ρι­πέ­τεια και θέ­α­μα, με σκο­πό να διε­ρευ­νη­θεί, να ο­μο­λο­γη­θεί και να ξο­ρ­κι­στεί. Όπως για αιώ­νες συ­νέ­βαι­νε στα πα­ρα­μύ­θια, οι σύ­μ­μα­χοι και οι ε­χθροί μας μάς ξε­πε­ρ­νούν με τις μπέ­ρ­τες και την ε­ν­σα­ρ­κω­μέ­νη υ­πε­ρ­βο­λή τους, με τις δυ­νά­μεις και τα σύ­μ­βο­λά τους, με τα τρω­τά ση­μεία και τη λου­στρα­ρι­σμέ­νη τε­λειό­τη­τα τους, ε­κ­προ­σω­πώ­ντας μας σε έ­να φα­ντα­σια­κό πό­λε­μο που έ­χει ή­δη κη­ρυ­χτεί.

(στην εφημερίδα Εποχή)